ماه نهم بارداری | بایدها و نبایدهای ماه نهم بارداری

دی ۱۴۰۲ | زمان مطالعه : ۹ دقیقه
ماه نهم بارداری

ماه نهم بارداری هم فرا رسید و سفر بارداری شما تقریبا رو به پایان است. احتمالا خیلی هیجان زده هستید که هر چه زودتر کودک خود را در آغوش بگیرید. اما بهتر است هیجان و استرس خود را تا حد ممکن کنترل کنید؛ چراکه وضعیت مادر و جنین در نهمین ماه بارداری حساس است. در ادامه انقباض ماه هشتم بارداری، سفت شدن شکم نیز زیاد اتفاق می‌افتد که نشانه آماده شدن بدن برای فرایند زایمان است. حرکت جنین و وزن‌گیری جنین نیز در این ماه افزایش می‌یابد.

علائم شایع ماه نهم بارداری کدامند؟

برخی از علائم بارداری که ممکن است در ماه نهم بارداری تجربه کنید شامل موارد زیر است:

تکرر ادرار

تکرر ادرار در بارداری از علائمی است که تقریبا از ماه اول بارداری به دلیل تغییرات هورمونی بدن و افزایش حجم خون، آن را تجربه کرده‌اید. در اواخر بارداری برای اینکه کودک شما در وضعیت مناسب زایمان قرار بگیرد، به لگن شما وارد می‌شود و فشار بیشتری را به مثانه وارد می‌کند. با توجه به اینکه وزن جنین در این ماه افزایش پیدا کرده است، این فشار از همیشه بیشتر خواهد بود. بنابراین تعجب نکنید اگر در طول روز و شب نیاز به مراجعه مکرر به توالت داشته باشید. ممکن است حتی هنگام خندیدن یا عطسه کردن نیز، ادرار شما نشت کند. 

گرفتگی و تورم پاها

تا ماه نهم حاملگی معمولا متوجه تورم در بیشتر بخش‌های بدن خواهید شد و جایی که از همه بیشتر متورم می‌شود، مچ پا و ساق پای شماست. در بیشتر موارد‌، علت آن تغییرات هورمونی بدن و احتباس آب اضافی در بدن است؛ اما رژیم غذایی نادرست شما نیز می‌تواند این وضعیت را تشدید کند. همچنین با بزرگ شدن رحم شما فشار بیشتری روی رگ‌های خاصی وارد می‌شود که می‌تواند جریان خون را از نیمه پایینی بدن به سمت نیمه بالایی بدن کاهش دهد. برای بهبود این وضعیت، هر وقت می‌توانید دراز بکشید و پاهای خود را بالا ببرید و از ایستادن برای مدت طولانی خودداری کنید.

همچنین وزن اضافی، کمبود ویتامین، فعالیت زیاد یا غیرفعال بودن می‌تواند باعث گرفتگی پا در بارداری شود. سعی کنید قبل از خواب، عضلات پشت پا را بکشید و پاها را ماساژ دهید.

سوزن سوزن شدن یا بی حسی در انگشتان دست و پا 

اگر در این ماه احساس بی حسی یا گزگز در دست یا مچ دستتان دارید‌، می‌تواند نشانه سندرم تونل کارپل باشد. تونل کارپل سیستمی از استخوان‌ها و اعصاب در قسمت کف دست شماست. افزایش احتباس مایعات در دوران بارداری می‌تواند فشار بیشتری به این استخوان‌ها و اعصاب وارد کند و احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن ایجاد کند. این ناراحتی معمولاً بعد از زایمان فروکش می‌کند‌، اما اگر تحمل آن برایتان سخت بود، با پزشک متخصص مشورت کنید.

احساس فشار در لگن

درست مثل شما‌، کودکتان نیز برای تولد خود آماده می‌شود. یكی از كارهایی كه او انجام می‌دهد این است که به داخل لگن شما می‌رود. این اتفاق می‌تواند فشار بیشتری به لگن، مثانه و باسن شما وارد کند. اگر بخواهیم از نیمه پر لیوان هم حرف بزنیم، این پایین رفتن کودک شما، باعث می‌شود بهتر نفس بکشید؛ زیرا در حال حاضر فشار کمتری به ریه‌ها و دیافراگم شما وارد می‌شود.

کمردرد 

یکی از شایعترین علائم مادران باردار در ماه نهم حاملگی کمردرد است. با بزرگ شدن اندازه شکم در ماه نهم بارداری ، مرکز ثقل بدنتان تغییر می‌کند. در همین حال‌، هورمون‌های بارداری برای آماده سازی بدنتان برای فرایند زایمان‌، مفاصل لگن شما را شل می‌کنند. هر دوی اینها می‌توانند باعث کمردرد شوند. 

برای اینکه این شرایط را کنترل کنید، سعی کنید موقع نشستن و ایستادن وضعیت بدنی مناسبی داشته باشید. انجام حرکات یوگای بارداری نیز می‌تواند به شما در این مورد کمک کند. کفشهای راحتی با پاشنه تخت بپوشید و در صورت امکان‌، از بلند کردن هر چیزی خودداری کنید. یک ماساژ ملایم یا استفاده از کمپرس گرم یا سرد نیز، می‌تواند تسکین دهنده باشد.

افزایش رنگدانه‌های پوستی

ممکن است در ماه نهم بارداری متوجه تغییراتی در پوست خود شوید. هورمونهایی که در دوران بارداری در بدن شما تولید می‌شوند‌، می‌توانند تولید ملانین را افزایش دهند. تولید زیاد ملانین که از رنگدانه‌های پوست است، منجر به ظاهر شدن لکه‌های قهوه‌ای روی صورت شما (معروف به ملاسما) یا یک خط تیره در وسط شکم می‌شود.

ترک‌های پوستی

ترکهای پوستی واقعیت زندگی بسیاری از مادران است که باید با آن کنار بیایند. ترک‌های شکم در بارداری در اثر کشیده شدن پوست برای تطابق با رشد جنین در رحم، ایجاد می‌شوند. آنها قابل پیشگیری نیستند‌، اما اغلب بعد از زایمان محو می‌شوند. سعی کنید پوست ناحیه شکم را با استفاده از مرطوب‌کننده‌های ملایم، آبرسانی کنید و از خاراندن پوستی که کشیده شده، خودداری کنید.  

رگ‌های واریسی

فشاری که رحم در حال رشد بر روی سیاهرگ زیرین (بزرگترین رگ در بدن) وارد می‌کند‌، جریان بازگشتی خون را محدود می‌کند‌، که منجر به جمع شدن خون در رگ‌ها می‌شود. نتیجه آن واریس بارداری یا رگ‌های متورم است. واریس پا از همه شایعتر است اما واریس دستگاه تناسلی زنان نیز ممکن است ایجاد شود.

ترشحات واژن

دیواره‌های مهبل (واژن) و دهانه رحم شل می‌شوند. درنتیجه، ترشحات واژینال در بارداری افزایش می‌یابد تا از ورود هرگونه آلودگی و عفونت، از طریق کانال زایمان به رحم جلوگیری شود. همچنین در طول بارداری در دهانه رحم یک لایه موکوسی قرار می‌گیرد تا دهانه آن را مسدود کند که به آن پلاگ موکوسی (mucus plug) گفته می‌شود. پلاگ موکوسی یک ماده ژله‌ای مانند ضخیم است که در طول بارداری یه عنوان سد دفاعی بین رحم و دنیای بیرون عمل می‌کند. تقریبا از اواخر ماه نهم بارداری تا هفته 42 بارداری ممکن است این ماده نیز از طریق واژن خارج شود که نشانه این است که زمان زایمان شما نزدیک است. رنگ این ماده معمولا شفاف یا شیری رنگ است اما ممکن است رگه‌های خون نیز داشته باشد که باعث تغییر رنگ آن می‌شود. 

خستگی زیاد

کار اضافی که بدن برای تحقق خواسته‌های جنین انجام می‌دهد‌، منجر به خستگی زیاد شما در ماه نهم حاملگی می‌شود. همچنین دردهای بدن و تکرر ادرار نیز شما را از داشتن یک خواب خوب محروم می‌کند. سعی کنید از هر زمانی که به دست آوردید برای استراحت استفاده کنید. بعد از به دنیا آمدن کودکتان، کارهای زیادی دارید که باید انجام دهید.

انقباضات براکستون هیکس

انقباضات براکستون هیکس در ماه 9 حاملگی از قبل برجسته‌تر می‌شوند؛ زیرا بدن شما در مرحله نهایی آماده سازی برای زایمان است.

رشد و وزن جنین در ماه نهم بارداری

  • نهمین ماه بارداری از هفته های 33 تا 36 را شامل می‌شود. وزن جنین در ماه نهم بارداری حدود 1.918 تا 2.622 کیلوگرم است و CRL نوزاد (طول فرق سر تا دنبالچه) در حدود 43.7 تا 47.4 سانتی‌متر می باشد. 
  • ریه‌های کودک شما تا زمان تولد به تکامل خود ادامه می‌دهند تا بعد از به دنیا آمدن برای اولین نفس و اولین گریه کودک که بسیار مهم است، آماده شوند. 
  • در ماه نهم بارداری مغز کودک شما به طرز چشمگیری در حال رشد است. 
  • پوست کودک در این ماه صاف و صورتی رنگ است. 
  • چشم‌ها شروع به باز و بسته شدن می‌کنند. آنها حتی می‌توانند چشمک بزنند!
  • لانوگو که سطح پوست کودک را برای محافظت پوشانده بود، در این ماه دیگر کاملا از بین می‌رود.
  • نزول بیضه‌ها در کیسه بیضه معمولا در این ماه اتفاق می‌افتد. در نوزادان دختر نیز، در این ماه بخشی به نام لابیا، ناحیه کلیتوریس واژن را می پوشاند.
  • در این ماه سر کودک پوشیده از مو است.
  • ناخن‌ها تا نوک انگشتان رشد می‌کنند.
  • ماهیچه‌ها قوی تر شده‌اند و کودک می‌تواند سرش را بچرخاند و بلند کند.
  • لاله‌های گوش نرم هستند و مقدار کمی غضروف دارند.

گاهی اوقات حرکت جنین در ماه نهم بارداری اتفاق می‌افتد و جنین از وضعیت پا رو به پایین یا همان وضعیت بریج بودن جنین، به وضعیت سر رو به پایین می‌چرخد. اگر کودک شما نزدیک به موعد مقرر زایمان است و هنوز نچرخیده باشد، وضعیت او برای زایمان طبیعی مناسب نخواهد بود. ممکن است پزشک شما تلاش کند که او را به حالت دستی بچرخاند. گاهی اوقات هم ممکن است پزشکتان تصمیم به زایمان سزارین زودتر از موعد زایمان شما بگیرد. حتی اگر نوزاد در وضعیت مناسبی باشد، این احتمال وجود دارد که کودکتان چند بار در طول ماه نهم بارداری وضعیت خود را تغییر دهد. به همین علت معاینه‌های هفتگی شما توسط پزشک متخصص زنان و زایمان الزامی است تا وضعیت قرار گرفتن جنین را بررسی کند. 

وزن جنین در ماه نهم بارداری

تغییرات بدن مادر و سفت شکم در ماه نهم بارداری

مسلما در ماه نهم بارداری کاملا احساس بزرگ بودن، خستگی و بی حوصلگی کنید؛ واقعا هم همینطور است! چراکه در ماه نهم حاملگی با توجه به اینکه BMI شما قبل از بارداری چقدر بوده باشد، بین 5 تا 11 کیلوگرم وزن اضافه خواهید کرد:

  • زنانی که BMI آنها کمتر از 25 باشد، به طور میانگین 9 تا 11 کیلوگرم وزن اضافه خواهند کرد. 
  • زنانی که BMI آنها بین 25 و 30 باشد، به طور میانگین 6 تا 8 کیلوگرم وزن اضافه خواهند کرد. 
  • زنانی که BMI آنها بیشتر از 30 باشد، به طور میانگین 5 تا 6 کیلوگرم وزن اضافه خواهند کرد. 

بدن شما در این ماه نیز به تغییرات خود ادامه خواهد داد:

  • بزرگی و سفت شدن شکم در بارداری در این ماه از همه بیشتر است، بطوریکه شما کاملا احساس می‌کنید که کودکتان به سمت پایین متمایل شده است. ناف شما نیز بیرون زده است.
  • ممکن است سینه های شما کلوستروم یا آغوز نشت کند؛ مایع زردی که به غذای اول کودک شما تبدیل می‌شود.
  • نوک پستان و آرئولا (ناحیه رنگی نوک سینه) تیره‌تر می‌شوند.
  • رشد رحم و افزایش اندازه شکم در ماه نهم حاملگی باعث باز شدن بافتهای پوستی و ایجاد ترکهای پوستی می‌شود.
  • به دلیل تغییرات هورمونی‌، موهای شما زیباتر و پر پشت تر می‌شوند.
  • خط تیره‌ای که از ناف به سمت استخوان ناحیه شرمگاهی می‌رود، به دلیل افزایش رنگدانه‌های پوستی تیره‌تر می‌شود.
  • همچنین به دلیل ادامه تغییرات هورمونی‌، شما دچار فراز و نشیب‌های احساسی خواهید شد؛ مانند:
  • نوسانات روحی‌، استرس و اضطراب
  • فراموشی

همچنین زنان در چند هفته آخر بارداری با یک انفجار انرژی و اشتیاق برای تمیز و مرتب کردن خانه برای ورود کودکشان مواجه می‌شوند. 

سفت شدن شکم در ماه نهم بارداری

تفاوت انقباض کاذب با انقباض زایمان چیست؟

گرفتگی یا انقباضات در ماه نهم بارداری می‌تواند از علائم زایمان باشد‌. بنابراین خیلی مهم است که تفاوت انقباضات کاذب را با انقباضات حقیقی بدانید. اصلی‌ترین تفاوت های بین انقباضات براکستون هیکس (انقباضهای تمرینی که تحت عنوان انقباض کاذب نیز شناخته می‌شود) با انقباض‌های حقیقی زایمان عبارتند از:

  • انقباضات براکستون هیکس
  • در فواصل نامنظم رخ می دهند.
  • معمولاً ضعیف هستند.
  • با تغییر موقعیت یا وضعیت‌، معمولا این انقباضات متوقف می‌شوند.
  • معمولاً فقط در قسمت جلوی شکم شما احساس می‌شوند.
  • انقباضات حقیقی
  • در فواصل منظم رخ می دهند. 
  • با گذشت زمان‌، این انقباضات بیشتر اتفاق می‌افتند و شدیدتر می‌شوند.
  • متوقف نمی‌شوند‌، حتی اگر حرکت کنید یا تغییر وضعیت دهید.
  • اغلب در قسمت پشت شروع می‌شوند و به طرف جلو حرکت می‌کنند.
  • اگر کیسه آب شما پاره شود یا متوجه ترشح پلاگهای مخاطی از واژن شدید، باید بدانید که اینها هم دو علامت دیگر است که نشان می‌دهد بدن شما آماده است تا زایمان را آغاز کند.

اقدامات پزشکی لازم در ماه نهم بارداری

در ماه نهم بارداری پزشک متخصص زنان و زایمان اقدامات زیر را برای شما انجام خواهد داد:

در این ماه نیاز است که به صورت هفتگی به پزشکتان مراجعه کنید. تمام نظارت‌ها از جمله بررسی فشار خون، بررسی وزن، اندازه‌گیری قد پایه رحم، ضربان قلب جنین و موقعیت او در رحم، در این ماه نیز ادامه خواهد یافت. (در مورد علت ضعیف بودن ضربان قلب جنین در این مقاله بیشتر بخوانید) همچنین معاینه داخلی دریافت خواهید کرد تا مشخص شود که آیا دهانه رحم آماده زایمان شده و آیا شروع به گشاد شدن کرده است یا نه. 

یکی از آزمایشات ماه نهم بارداری غربالگری GBS (باکتریهای استرپتوکوکی گروه B) است که ممکن است توسط پزشکتان برای شما درخواست شود. این غربالگری برای تشخیص باکتری‌هایی است که می‌توانند منجر به عفونت ادراری در مادران شوند و در موارد نادر نیز، می‌توانند به نوزاد منتقل شوند. برای این آزمایش، پزشکتان هنگام معاینه یک نمونه از واژن و مقعد شما برمیدارد و برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد. اگر آزمایش شما مثبت باشد‌، به احتمال زیاد به شما در نزدیکی زایمان آنتی بیوتیک داده می‌شود تا از انتقال باکتری‌ها به کودک جلوگیری شود. اگر زایمان قبل از اتمام آزمایش شروع شود‌، آنتی بیوتیک‌ها در طول زایمان به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند.

از آنجا که اکنون به موعد زایمان خود بسیار نزدیک هستید‌، در طول این ماه به هرگونه علائم غیرمعمول توجه بیشتری داشته باشید و در صورت بروز هر یک از عوارض بارداری با پزشک تماس بگیرید.

تغذیه مناسب در ماه نهم بارداری چگونه باید باشد؟

غذاهای مفید در ماه نهم بارداری

در اینجا لیست غذاهایی که باید درماه نهم حاملگی به رژیم غذایی خود اضافه کنید، آورده شده است:

  • مقدار زیادی سبزیجات دارای برگ سبز‌، شیر و غلات غنی شده که منبع غنی کلسیم هستند‌، بخورید. کلسیم برای تشکیل استخوانها و دندانهای قوی در کودکان لازم است. یک زن حامله باید در روز 1000 میلی گرم کلسیم مصرف کند.
  • مصرف روزانه 600 میکروگرم اسید فولیک در طول بارداری توصیه می‌شود. اسید فولیک برای پیشگیری از نقایص هنگام تولد مربوط به مغز و ستون فقرات، لازم است. سبزیجات برگدار (اسفناج‌، کلم بروکلی‌، کاهو رومی)‌، لوبیا‌، عدس‌، آجیل و مرکبات منابع خوبی از این ویتامین هستند.
  • آهن برای تولید خون ضروری است و می‌توان آن را از منابعی چون غلات سبوس دار‌، سبزیجات دارای برگ سبز‌، میوه خشک شده‌، لوبیا‌، گوشت گاو و ماهی ساردین دریافت کرد. مقدار توصیه شده آهن در ماه نهم بارداری 27 میلی گرم در روز است. 
  • در ماه نهم حاملگی می‌بایست روزانه 770 میلی گرم ویتامین A مصرف کنید. ویتامین آ برای تقویت قدرت استخوان و سلامت بینایی لازم است. سبزیجات نارنجی یا زرد (مانند سیب زمینی شیرین یا هویج)‌، سبزیجات برگ دار‌، جگر و شیر منابع خوبی از ویتامین A هستند. 
  • ویتامین D نیز برای تقویت بینایی و قوی شدن استخوان‌ها و دندان‌های کودک لازم است. میزان توصیه شده ویتامین دی در ماه 9 بارداری 600IU در روز است. ماهی سالمون و شیر غنی شده با ویتامین D منابع خوبی برای این ویتامین هستند.
  • پروتئین مورد نیاز را می‌توانید از طریق مصرف گوشت بدون چربی و مرغ‌، تخم مرغ‌، غذاهای دریایی‌، نخود فرنگی‌، محصولات سویا‌، لوبیا‌، شیر‌، غلات و آجیل‌های بدون نمک به دست آورد. پروتئین برای سلامتی عضلات و مغز لازم است.
  • ویتامین C برای سلامت لثه‌ها و تقویت دندان‌ها و استخوان‌های کودک و خودتان ضروری است. مرکبات‌، توت فرنگی‌، گوجه فرنگی و کلم بروکلی منابع خوبی برای تامین ویتامین C هستند. دوز مصرف توصیه شده ویتامین سی در این ماه، روزانه 85 میلی گرم است.

غذاهای ممنوعه در ماه نهم بارداری

غذاهایی که باید در طی ماه نهم بارداری از مصرف آنها اجتناب شود:

از مصرف زیاد کافئین (بیشتر از 200-300 میلی گرم کافئین در روز) خودداری کنید.

از خوردن غذاهای خام یا نیمه پخته خودداری کنید؛ زیرا می‌تواند باعث ایجاد لیستریوز‌، که یک عفونت باکتریایی است، بشود.

ماهی‌های شمشیری‌، ماهی کاشی‌، شاه ماهی خال مخالی و کوسه ماهی که حاوی مقدار زیادی جیوه هستند را به هیچ وجه مصرف نکنید.

از خوردن غذاهای سرخ شده و پرادویه خودداری کنید؛ زیرا باعث تشدید سوزش معده در بارداری می‌شوند.

اگر مبتلا به بیماری سلیاک هستید، از غذاهای حاوی گلوتن خودداری کنید. درعوض‌، می‌توانید از سیب زمینی‌، لوبیا‌، مرغ و گوشت، سبزیجات و میوه در ماه نهم بارداری استفاده کنید.

*در این مقاله در مورد انواع روش نزدیکی در ماه نهم بارداری بیشتر بخوانید

علائم خطر در ماه نهم بارداری

اگر با هر یک از این عوارض بارداری مواجه شدید‌، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید:

  • دیدن خون در ماه نهم بارداری
  • پاره شدن کیسه آب ( علت آبریزش در ماه آخر بارداری معمولا همین موضوع است)
  • تاری دید
  • درد شکم یا لگن
  • گرفتگی در زیر شکم 
  • تب یا لرز
  • کم شدن یا دردناک شدن ادرار 
  • خونریزی بینی‌ای که متوقف نمی‌شود.
  • سرگیجه
  • سردردی که حتی پس از مصرف استامینوفن فروکش نمی‌کند.
  • گرفتگی پای طولانی مدت
  • افزایش وزن ناگهانی حدود یک کیلوگرم در هفته

در این ماه نیز شما در معرض زایمان زودرس قرار دارید. در صورتی که هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید: 

  • پنج یا تعدادی بیشتری انقباض در یک ساعت یا یک انقباض در هر 10 دقیقه
  • گرفتگی‌هایی شبیه به قاعدگی
  • نشت مایعات و پلاگهای مخاطی از واژن
  • خونریزی واژن
  • افزایش ترشحات همیشگی واژن
  • گرفتگی شکم‌، با یا بدون اسهال
  • فشار لگن
  • درد در قسمت تحتانی کمر

اگر با هر یک از علائم بالا مواجه شدید:

  • به سمت چپ خود دراز بکشید یا پیاده روی کنید تا ببینید که آیا انقباضات قوی‌تر می‌شوند یا از بین می‌روند. درواقع با این کار متوجه می‌شوید که انقباضات حقیقی هستند یا از نوع براکستون هیکس. همچنین مقدار زیادی آب بنوشید.
  • در صورت خونریزی از واژن یا پاره شدن کیسه آب از دستمال بهداشتی کاملا تمیز، برای پاک کردن آن استفاده کنید.
  • مثانه را خالی نگه دارید.
  • اکنون با پزشکتان تماس بگیرید و شرایط خود را با او در میان بگذارید.
  • اقدامات احتیاطی که باید در ماه نهم انجام شود

اقداماتی که باید در طول ماه نهم بارداری انجام دهید

  • از ایستادن برای مدت طولانی خودداری کنید.
  • از نشستن و ایستادن ناگهان خودداری کنید؛ زیرا می‌تواند به افت فشار خون شما و ایجاد سرگیجه، منجر شود. 
  • تعداد دفعات لگد زدن کودک را بشمارید. اگر لگد زدن‌ها را هر چند وقت یکبار احساس نمی‌کنید‌، پس از آن یک چیز شیرین بخورید. افزایش قند خون باعث می‌شود کودک حرکت کند.
  • استرس خود را کنترل کنید.
  • از کشیدن سیگار و نوشیدن الکل خودداری کنید.
  • مقدار زیادی مایعات بنوشید تا آب بدنتان تامین شود.
  • به بدن خود استراحت کافی بدهید.
  • برای تسکین دردهای کمر و گرفتگی پا‌، حمام گرم بروید.
  • به پشت دراز نکشید.
  • بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
  • وعده‌های غذایی کوچکتر در دفعات بیشتر، میل کنید. 
  • اجسام سنگین بلند نکنید.
  • برای تقویت عضلات لگن و تقویت سطح انرژی‌، تمرینات پیاده‌روی و کگل را انجام دهید.
  • بدون توصیه پزشک از مصرف هرگونه دارو خودداری کنید.
  • کفش راحتی با پاشنه تخت و لباس راحتی گشاد بپوشید.
  • از تمیز کردن بستر گربه خودداری کنید؛ زیرا می‌تواند باعث ایجاد بیماری عفونی توکسوپلاسموز شود.