تزریق آمپول پروژسترون در بارداری چه زمانی ضرورت دارد و عوارض آن چیست؟

تزریق آمپول پروژسترون در بارداری به منظور جلوگیری از تولد نوزاد نارس یا همان زایمان زودرس و جلوگیری از سقط جنین انجام می‌‌شود. تولد نوزاد قبل از هفته 37 بارداری می‌تواند باعث ایجاد مشکلات تنفسی و تغذیه ای، مشکلات بینایی، مشکلات یادگیری و حتی مرگ نوزاد شود. بنابراین مهم است که با انجام تمهیدات لازم به هر طریقی از زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس جلوگیری شود. در واقع تزریق پروژسترون یا همان آلفا هیدروکسی پروژسترون کاپروات (hydroxyprogesterone caproate) می‌تواند شانس یک مادر باردار را برای داشتن یک نوزاد کامل افزایش دهد.

17P دارای هورمون پروژسترون است که به جلوگیری از انقباضات کمک می کند. 

آیا آمپول پروژسترون در بارداری ضرر دارد؟

مانند هر تزریق دیگری، خطر عوارض جانبی جزئی مانند قرمزی و درد در محل تزریق وجود دارد. البته به ندرت، برخی از زنان دچار لخته شدن خون یا واکنش‌های آلرژیک می‌شوند. در غیر این صورت عوارض خاصی برای تزریق آمپول پروژسترون در بارداری گزارش نشده است. در واقع به جای عوارض آمپول پروژسترون در بارداری باید بگوییم که آمپول و شیاف پروژسترون در بارداری فواید زیادی دارد و می‌تواند به نگه داشتن جنین حداقل تا هفته 37 بارداری کمک کند.

آمپول پروژسترون در بارداری تا کی باید استفاده شود؟

پزشکان توصیه می کنند که تزریق 17P در سه ماهه دوم بارداری، معمولا بین 16 تا 20 هفته، شروع شود. تزریق در ناحیه لگن یا ران انجام می‌شود و تا هفته 37 ادامه دارد.

فواید استفاده از پروژسترون در بارداری

درمان پروژسترون برای کمک به جلوگیری از زایمان زودرس است. به عبارت دیگر تاثیر پروژسترون از جهت جلوگیری از تولد نوزاد نارس و سقط جنین است. پروژسترون هورمونی است که به رشد رحم در دوران بارداری کمک می‌کند و مانع از انقباض رحم می‌شود. پس درمان با پروژسترون در دوران بارداری ممکن است به برخی از افراد در کاهش خطر زایمان زودرس کمک کند.

مثلا اگر دهانه رحم کوتاهی دارید، درمان با ژل پروژسترون واژینال ممکن است به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند.

یا اگر در گذشته زایمان زودرس خود به خودی داشتید و فقط یک نوزاد باردار بودید، 17P ممکن است به جلوگیری از زایمان زودرس دیگر کمک کند.

اینکه تزریق آمپول پروژسترون در بارداری برای شما مناسب است یا خیر، پزشک باید تشخیص دهد. بنابراین اگر پزشک مطمئنی را برای چکاپ‌های بارداری خود انتخاب کرده‌اید، به او اعتماد کنید و اجازه دهید که داروهای لازم را در زمان مناسب برای شما تجویز کند. 

پس می‌توان اینطور گفت که آمپول پروژسترون برای سقط جنین نیست، بلکه برای جلوگیری از سقط جنین است. 

پروژسترون چیست؟

پروژسترون یک هورمون است. هورمون‌ها مواد شیمیایی ساخته شده توسط بدن هستند. پروژسترون هورمونی است که به طور طبیعی توسط مردان و زنان در بدن تولید می‌شود. مردان و زنان در طول زندگی خود تقریبا سطح پروژسترون یکسانی دارند. تنها زمانی که سطح پروژسترون متفاوت است، مرحله لوتئال چرخه قاعدگی زنان و در دوران بارداری است.

پروژسترون به رشد رحم در دوران بارداری کمک می‌کند و از انقباض آن جلوگیری می‌کند. انقباضات شدید در اوایل بارداری ممکن است منجر به سقط جنین شود؛ به این معنی که قبل از هفته 20 بارداری، ختم بارداری اعلام شود. همچنین پروژسترون به سینه‌ها  کمک می‌کند تا برای تولید شیر مادر آماده شوند. به علاوه به ریه‌های مادر کمک می‌کند تا برای اکسیژن رسانی به کودک در حال رشد بهتر کار کنند.

درمان با پروژسترون در دوران بارداری ممکن است به کاهش خطر زایمان زودرس در برخی افراد کمک کند. زایمان زودرس، زایمانی است که خیلی زود، قبل از هفته 37 بارداری اتفاق می افتد. نوزادان نارس ممکن است نیاز بیشتری به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند یا ممکن است مشکلات سلامتی بیشتری نسبت به نوزادانی که به طور کامل متولد می شوند، داشته باشند. قانون بارداری سالم و ایمن این است که جنین بین هفته‌های 37 تا 40 بارداری متولد شود.

نقش پروژسترون در بارداری

در دوران بارداری، پروژسترون نقش مهمی را ایفا می کند، به خصوص در اوایل سه ماهه اول. این زمانی است که این هورمون مسئول کمک به "آماده سازی" رحم برای جنین بارور شده است. پروژسترون همچنین اطمینان حاصل می‌کند که رحم دارای رگ‌های خونی گشاد شده کافی برای تغذیه جنین در هنگام لانه گزینی و رشد است. این نقش مهم را ایفا می کند تا زمانی که جفت در حدود هفته 10 تشکیل شود و رابطه خونی خود را با مادر برقرار کند.

پروژسترون وظایف مهم دیگری را در دوران بارداری انجام می دهد، از جمله:

• کمک به تقویت دیواره‌های رحم
• رشد بافت پستان 
• عدم تولید شیر در بدن مادر تا پیش از تولد

انواع درمان با پروژسترون

به طور کلی دو نوع درمان با پروژسترون وجود دارد؛

اگر دهانه رحم کوتاهی دارید و فقط یک نوزاد باردار هستید، پروژسترون واژینال ممکن است به کاهش خطر زایمان زودرس کمک کند.

اگر فقط یک نوزاد باردار هستید یا اگر سابقه زایمان زودرس دارید، آمپول‌های پروژسترون می‌تواند به شما کمک کند تا بتوانید این موضوع را مدیریت کنید. 

اگر بیش از یک نوزاد (دوقلو، سه قلو یا بیشتر) باردار هستید، درمان با پروژسترون برای شما مناسب نیست.

دهانه رحم کوتاه چیست؟

دهانه رحم بخشی از رحم است که در حین زایمان باز و کوتاه می‌شود. این تغییرات به دهانه رحم اجازه می‌دهد تا نازک‌تر و نرم‌تر شود تا کودک بتواند در طول زایمان از کانال زایمان عبور کند.

اگر طول دهانه رحم کمتر از 2 سانتی متر (20 میلی متر) باشد،کوتاه است. اگر دهانه رحم کوتاهی دارید، ممکن است خیلی زود باز شود؛ یعنی قبل از اینکه جنین برای تولد آماده شود. هنگامی که دهانه رحم خیلی زود باز می‌شود، به آن نارسایی دهانه رحم یا دهانه رحم ناتوان می‌گویند. اگر دهانه رحم کوتاهی دارید، تا 50 درصد احتمال زایمان زودرس برای شما وجود دارد. انجام به موقع سونوگرافی مشخص می‌کند که وضعیت دهانه رحم چگونه است و آیا به سرکلاژ نیاز دارید یا خیر.

پروژسترون واژینال چیست؟

پروژسترون واژینال می‌تواند به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند، به شرطی که دهانه رحم کوتاهی داشته باشید یا اینکه فقط یک جنین باردار باشید. به عبارت دیگر پروژسترون واژینال زمانی می‌تواند از زایمان زودرس جلوگیری کند که مادر حتما یک جنین باردار باشد و احیانا مشکل کوتاهی دهانه رحم هم داشته باشد. 

پروژسترون واژینال به صورت ژل، شیاف یا کپسول عرضه می‌شود. می‌توانید از اپلیکاتوری که شبیه تامپون است برای قرار دادن پروژسترون در واژن خود استفاده کنید. ممکن است استفاده از پروژسترون واژینال را قبل از هفته 24 بارداری شروع کنید و تا قبل از هفته 37 آن را ادامه دهید. پروژسترون واژن می تواند باعث تحریک خفیف پوست شود. تحقیقات نشان نداده است که پروژسترون واژینال عوارض جانبی جدی برای مادر یا جنین ایجاد می‌کند. 

تحقیقات نشان  داده است که پروژسترون واژینال برای افرادی که دوقلو یا چندقلو باردار هستند، دچار پارگی زودرس غشاها هستند، تست فیبرونکتین جنینی مثبت دارند و یا اینکه قبلا تا مرز زایمان زودرس پیش رفته‌اند و به هر طریق جلوی آن گرفته شده است، مناسب نیست. یعنی خیلی نمی‌توان روی آن برای پیشگیری از زایمان زودرس برای اینگونه افراد حساب کرد. 

آمپول پروژسترون چیست؟

آمپول پروژسترون نوعی پروژسترون به نام 17 آلفا هیدروکسی پروژسترون کاپروات (همچنین به نام 17P یا Makena) است. این آمپول برای افراد باردار با شرایط زیر تجویز می‌شود.

• خانم‌هایی که سابقه زایمان زودرس ناگهانی داشته اند
• خانم‌هایی که سابقه پارگی کیسه آب داشته‌اند
•  خانم‌هایی که فقط یک جنین باردار هستند
• خانم‌هایی که احیانا به بیماری کبدی، فشار خون بالا درمان نشده یا نوعی سرطان حساس به هورمون‌ها مبتلا نباشند

تزریق آمپول پروژسترون معمولا بین هفته 16 تا 24 بارداری شروع می‌شود و تا هفته 37 هر هفته ادامه دارد. برای هر هفته یک آمپول با دوز مشخص کافی است. 

بد نیست بدانید که حتی اگر آمپول پروژسترون دریافت کنید، همیشه نمی‌تواند از زایمان زودرس جلوگیری کند. همچنین اگر بیش از یک جنین باردار هستید یا سابقه زایمان زودرس دارید، شانس زایمان زودهنگام شما را کاهش نمی‌دهد. 

به یاد داشته باشید که 17P برای جنین شما بی خطر است.

چرا زنان در دوران بارداری به تزریق پروژسترون نیاز دارند؟

دانشمندان می دانند که پروژسترون در ابتدای بارداری نقش مهمی ایفا می کند. برخی از پزشکان معتقدند که دادن پروژسترون اضافی به زنان ممکن است به جلوگیری از سقط جنین کمک کند.

در دهه 1950، پزشکان برای اولین بار مطالعه تاثیر پروژسترون بر سقط جنین را آغاز کردند. شواهدی وجود داشت مبنی بر اینکه دادن پروژسترون به زنانی که در معرض خطر سقط جنین هستند به آنها در داشتن بارداری موفق کمک می کند. همین امر در مورد زنانی که قبلاً سقط جنین داشته اند نیز صادق است.

اگرچه برای مدت طولانی، درمان‌های پروژسترون پس از سقط‌های مکرر و بدون دلیل (منظور بیش از سه سقط جنین بدون هیچ دلیل پزشکی شناخته ‌شده است) به یک نسخه استاندارد تبدیل شد و بسیاری از زنان ادعا می‌کردند که درمان‌های پروژسترون به آنها کمک کرده است تا بدون هیچ گونه عوارض جانبی منفی بارداری خود را به پایان برسانند، اما متاسفانه مطالعات جدیدتر و دقیق‌تر نشان داده‌اند که هیچ مدرکی مبنی بر اینکه پروژسترون به یک زن کمک می‌کند تا باردار بماند یا بتواند بارداری خود را حفظ کند، وجود ندارد. مطالعه‌ای که در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شد نشان داد که درمان با پروژسترون در سه ماهه اول به زنانی که سقط‌های مکرر دارند، کمکی نمی‌کند.

با این حال حقیقت در مورد درمان‌های پروژسترون این است که هنوز هم تجویز می‌شوند، زیرا گزینه‌های زیادی برای زنانی که سقط مکرر داشته‌اند، وجود ندارد. در برخی موارد، ممکن است در حفظ بارداری کمک کنند. خوشبختانه، هیچ عارضه جانبی شناخته شده ای برای آن وجود ندارد.

عوارض جانبی تزریق پروژسترون چیست؟

عوارض جانبی رایج تزریق پروژسترون 

• درد و تورم در محل تزریق
• حساسیت سینه
• سردرد
• افزایش یا کاهش وزن
• آکنه
• حالت تهوع
• افزایش موهای بدن یا صورت
• ریزش موی سر
• خواب آلودگی یا سرگیجه

عوارض جانبی جدی تزریق پروژسترون 

• خونریزی/ترشح غیرمعمول واژینال (به عنوان مثال، خونریزی، لکه بینی)،
• توده‌های سینه
• تورم مچ پا یا پا
• تغییرات ذهنی-خلقی مانند افسردگی، عصبی بودن
• لکه‌های تیره روی پوست یا صورت
• ادرار مکرر یا دردناک
• ادرار تیره
• زرد شدن چشم یا پوست
• درد معده یا شکم یا تهوع و استفراغ مداوم

دیگر کاربردهای پروژسترون

از آمپول پروژسترون برای پریود شدن یا باز شدن خون قاعدگی نیز استفاده می‌شود. در واقع در زنانی که باردار و یائسه نیستند، پروژسترون به احیای دوره‌های قاعدگی طبیعی که چندین ماه توقف شده است، کمک می‌کند. پروژسترون همچنین برای درمان خونریزی غیرطبیعی رحم که ناشی از سطح پایین هورمون است هم به کار می رود.

کلام آخر

توصیه می‌کنیم در مورد  علائم حاملگی بعد از آمپول پروژسترون، عوارض مصرف زیاد آمپول پروژسترون در بارداری، زمان دقیق قطع پروژسترون در بارداری از پزشک معالج خود سوال کنید تا بهتر راهنمایی شوید. اگر از پروژسترون برای قطع خونریزی در بارداری استفاده می‌کنید، حتما باید مدت استفاده و دوز مصرفی را پزشک برای شما مشخص کند.