مصرف آهن در بارداری | دوز مصرف قرص آهن در حاملگی
مصرف آهن در بارداری، برای سلامت مادر و جنین ضروری است. در دوران بارداری، نیاز به آهن تا دو برابر، قبل از بارداری افزایش می‌یابد. بدن مادر باردار از آهن برای ساخت هموگلوبین استفاده می‌کند. بخش زیادی از نیاز آهن، توسط تغذیه تأمین می‌شود ولی مصرف مکمل‌های آن نیز ضروری‌اند که از هفته 20 بارداری آغاز می‌شود. در ادامه در مورد مشکلات کمبود و دوز مورد نیاز آهن در بارداری توضیح خواهیم داد.
پادکست خلاصه مقاله مصرف آهن در بارداری:
با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.
- مصرف قرص آهن در بارداری از چه ماهی آغاز می‌شود؟
- خطرات پایین بودن میزان آهن خون در بارداری چیست؟
- کدام مادران بیش از بقیه در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند؟
- آیا همه خانم‌های باردار باید از قرص آهن استفاده کنند؟
- علائم کم خونی فقر آهن در دوران بارداری چیست؟
- راه درمان کم خونی فقر آهن در بارداری چیست؟
- چگونه جذب آهن را در بارداری افزایش دهیم؟
- بهترین قرص آهن در بارداری کدام است؟
- بهترین زمان مصرف مکمل آهن
- دوز مصرف قرص آهن در بارداری چقدر است؟
- مصرف قرص آهن در بارداری از چه ماهی آغاز می‌شود؟
- نکاتی برای مصرف درست قرص آهن در بارداری
- بالا بودن آهن خون در بارداری چه خطراتی دارد؟
- سوالات پرتکرار کاربران و پاسخ متخصص
مصرف قرص آهن در بارداری از چه ماهی آغاز می‌شود؟
مصرف مکمل آهن، معمولاً از حدود هفته 20 بارداری شروع می‌شود اما در بعضی زنان که کم‌خونی شدید دارند، ممکن است مصرف آن قبل از بارداری آغاز شود. دوز مصرفی، بسته به شرایط شما می‌تواند متفاوت باشد.
قرص آهن تا چند ماهگی مصرف شود؟
قرص آهن می‌تواند حتی تا سه ماه بعد زایمان نیز مصرف شود که به نظر پزشکتان بستگی دارد. مهم‌ترین دوره مصرف، سه ماهه دوم و سوم بارداری است.
خطرات پایین بودن میزان آهن خون در بارداری چیست؟
اگر میزان آهن خون در بارداری کافی نباشد، ذخایر آهن بدن شما خیلی سریع تخلیه می‌شود و اگر دیگر آهن کافی برای ساخت هموگلوبین مورد نیاز خود نداشته باشید، ممکن است دچار کم‌خونی یا آنمی شوید. کم‌خونی، شایع‌ترین بیماری خونی در زنان باردار است.
کم‌خونی در دوران بارداری، می‌تواند شما و نوزادتان را در معرض برخی از عوارض بارداری قرار دهد، از جمله:
- محدودیت رشد داخل رحمی
- تولد نوزادان کم وزن
- زایمان زودرس
- خونریزی‌های پس از زایمان
- کاهش ذخایر آهن نوزاد
- افزایش خطر عفونت
- افزایش خطر مرگ و میر در مادران
- افزایش خطر مرگ و میر در جنین
- افزایش احتمال افسردگی پس از زایمان
نوزادانی که با این شرایط متولد می‌شوند، بیش از سایر نوزادان مستعد ابتلا به عفونت، نارسایی‌های تنفسی، زردی نوزادی، کم‌خونی، هیپوترمی (کاهش دمای بدن) و بسیاری عوارض دیگر هستند.
جنین در رحم، نیاز خود به آهن را قبل از شما برمی‌دارد و اگر کم‌خونی شدید یا تغذیه نامناسب داشته باشید، ممکن است ذخایر آهن برای رشد جنین کافی نباشد و ریسک ابتلای او به کم‌خونی در دوران نوزادی را بالا ببرد و به رشد و تکامل شناختی او آسیب برساند.
* مقاله میزان نرمال هموگلوبین در بارداری را مطالعه کنید.
کدام مادران بیش از بقیه در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند؟
شرایط زیر خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن را در بارداری افزایش می‌دهند:
- اگر دو بارداری نزدیک به هم داشته باشید.
- اگر دو قلو یا چند قلو باردارید.
- اگر به دلیل بیماری صبحگاهی، بطور مداوم استفراغ می‌کنید.
- اگر آهن کافی مصرف نمی‌کنید.
- اگر قبل از بارداری یک خونریزی قاعدگی سنگین داشته باشید.
- اگر قبل از بارداری سابقه کم خونی داشته باشید.
آیا همه خانم‌های باردار باید از قرص آهن استفاده کنند؟
بله. همه زنان باید از هفته بیستم بارداری قرص آهن مصرف کنند. وضعیت ذخایر بدن شما توسط آزمایش سطح آهن و هموگلوبین که قبل یا در ابتدای بارداری از شما گرفته شده، مشخص می‌شود و پزشک می‌تواند دوز کافی را برایتان تجویز کند.
علائم کم خونی فقر آهن در دوران بارداری چیست؟
شایع‌ترین علائم کاهش میزان آهن خون در بارداری و افزایش خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن عبارتند از:
- خستگی
- ضعف
- رنگ پریدگی پوست یا زرد شدن آن
- ضربان قلب نامنظم
- تنگی نفس
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- دست و پاهای سرد
- سردرد
به خاطر داشته باشید که علائم کم‌خونی، اغلب با علائم عمومی بارداری شباهت دارند. صرف نظر از اینکه شما این علائم را دارید یا خیر، پزشکتان برای شما درخواست آزمایش خون خواهد کرد تا ببیند کم‌خونی فقر آهن دارید یا نه.
قرص آهن در بارداری چه موقع مصرف شود؟
بهترین زمان مصرف قرص آهن، یک ساعت قبل و دو ساعت بعد از غذا است و توصیه می‌شود از مصرف همزمان با غذا خودداری کنید.
راه درمان کم خونی فقر آهن در بارداری چیست؟
مکمل‌های دوران بارداری معمولاً حاوی آهن نیز هستند که می‌تواند به پیشگیری و درمان کم خونی مینور در بارداری کمک کند. همچنین تغذیه مناسب می‌تواند از کم خونی فقر آهن در دوران بارداری جلوگیری کند. منابع غذایی حیوانی آهن، شامل گوشت قرمز، مرغ و ماهی بدون چربی است. گزینه‌های دیگر شامل غلات صبحانه غنی شده با آهن، آلو، لوبیا و نخود فرنگی است.
اگر با وجود مصرف قرص آهن در بارداری و خوردن غذاهای غنی از آهن، باز هم میزان آهن خونتان پایین باشد، ممکن است پزشکتان با افزایش دوز آهن مصرفی، سعی کند میزان نرمال آهن در بارداری را تأمین کند. اگر سابقه بای پس معده یا سایر جراحی‌های لاغری را داشته باشید، یا قادر به تحمل آهن خوراکی نباشید، ممکن است پزشکتان آهن داخل وریدی برایتان تجویز کند.
منابع غذایی آهن کدام است؟
آهن موجود در مواد غذایی به دو نوع هِم (heme) و غیر هِم (non heme) تقسیم می‌شود. در واقع، آهن موجود در غذاهای حیوانی که دارای هموگلوبین است، از نوع آهن «هم» هستند که از جمله آن می‌توان به آهن موجود در گوشت قرمز، پرندگان و ماهی اشاره کرد. آهن موجود در غذاهای گیاهی که فاقد هموگلوبین هستند، از نوع آهن «غیرهم» محسوب می‌شوند که از لحاظ بیولوژیک ارزش بسیار پایینی دارند.
جذب آهن «هم» در حدود 15 تا 30 درصد است و دیگر مواد غذایی مصرفی (مانند لبنیات و چای) در جذب آهن نوع «هم» تأثیری ندارند. در عوض، جذب آهن «غیرهم» بسیار کمتر و در حدود 2 تا 20 درصد است و تحت تأثیر مصرف مواد غذایی از جمله لبنیات، چای، فیبر و… میزان جذب آهن کاهش پیدا می‌کند
آهن موجود در بیشتر مکمل‌ها از نوع «غیرهم» بوده و جذب آن‌ها، تحت تأثیر رژیم غذایی و دارویی قرار می‌گیرد، به همین دلیل تداخلات غذایی آن باید مورد توجه قرار گیرد و به دقت رعایت شود.
| منابع آهن هم | منابع آهن غیرهم |
| گوشت قرمز | حبوبات |
| مرغ | مغزها |
| تخم مرغ | دانه‌ها |
| بوقلمون | غلات و نان |
* مقاله بهترین مکمل بارداری را مطالعه کنید.
چگونه جذب آهن را در بارداری افزایش دهیم؟
برای دریافت مقدار کافی آهن، نیازی به خوردن یک قطعه‌‌ی بزرگ گوشت ندارید، بلکه اضافه کردن کمی گوشت یا ماهی به یک وعده‌ی غذایی کافی است. در ادامه چند نکته تغدیه‌ای مهم برای افزایش سطح آهن خون در بارداری آمده است:
ویتامین C را فراموش نکنید: ویتامین C به ویژه هنگام خوردن منابع گیاهی آهن، مانند آب‌پرتقال طبیعی، توت‌فرنگی یا کلم بروکلی می‌تواند به شما در جذب آهن تا شش برابر بیشتر کمک کند!
مکمل آهن را با چای و قهوه نخورید: خوردن مکمل با آب‌پرتقال طبیعی که حاوی ویتامین C و‌در نتیجه تقویت‌کننده جذب آهن است، می‌تواند باعث افزایش جذب آن شود. اما مصرف شیر، قهوه یا چای در کنار قرص آهن، میزان جذب را کاهش می‌دهد.
به مهارکننده‌های آهن دقت کنید: بسیاری از غذاهای سالم، حاوی «مهارکننده‌های آهن» هستند. مهارکننده‌های آهن، موادی طبیعی هستند که در جذب آهن، اختلال ایجاد می‌کنند. نمونه‌هایی از مهارکننده‌های آهن شامل فیتات‌های موجود در غلات سبوس‌دار و حبوبات، پلی‌فنول‌های موجود در قهوه و چای، اگزالات موجود در غذاهای تهیه‌شده از سویا، اسفناج و کلسیم موجود در محصولات لبنی است که نباید همراه با مواد آهن‌دار استفاده شوند.
کلسیم را با آهن مصرف نکنید: مصرف قرص کلسیم در بارداری در کنار مکمل‌ها یا غذاهای حاوی آهن، در جذب این ماده اختلال ایجاد می‌کند. بنابراین اگر پزشکتان توصیه کرده هم مکمل آهن و هم کلسیم یا آنتی‌اسیدهای حاوی کلسیم مصرف کنید، با او در مورد چگونگی استفاده از آن‌ها مشورت کنید.
بهترین قرص آهن در بارداری کدام است؟
مکمل‌های آهن زیادی در بازار وجود دارد. اینکه پزشک کدام مکمل را برایتان تجویز کند، به نظر او برمی‌گردد و بهتر است به نظرش اعتماد کنید و از مشورت گرفتن از افراد غیر متخصص خودداری کنید. برای جذب بهتر قرص، آن را همراه مواد غذایی حاوی ویتامین سی و B12 مصرف کنید.
بهترین زمان مصرف مکمل آهن
برای جذب بهتر آهن غذا، باید از مصرف چای، قهوه و دم‌كرده‌های گیاهی، یك ساعت قبل از غذا و حداقل ۲ ساعت پس از غذا و نیز از مصرف چای پررنگ خودداری شود. همچنین به منظور كاهش اختلالات گوارشی و جذب بهتر آهن، بهترین زمان مصرف قرص آهن، پس از غذا یا شب قبل از خواب است. انتخاب بهترین قرص آهن برای زنان باردار را به عهده متخصص بگذارید.
دوز مصرف قرص آهن در بارداری چقدر است؟
به‌طور میانگین مقدار مصرف آهن در بارداری تقریباً دو برابر قبل از بارداری، خواهد بود. مقدار توصیه شده روزانه آهن برای خانم‌هایی غیر باردار، حدود 18 میلی‌گرم در روز و برای زنان باردار حداقل 27 میلی‌گرم در روز است. در صورتی که خانم باردار دچار کم‌خونی شدید باشد، باید بر‌اساس تجویز پزشک، دوز درمانی یعنی 5-4 میلی‌گرم مصرف کند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) به زنان باردار توصیه می‌کند در دوران بارداری، بین 30 تا 60 میلی‌گرم آهن در روز مصرف کنند. این مقدار مربوط به میزان نرمال آهن در بارداری است و در زنانی که سابقه کم‌خونی دارند یا به هر دلیلی، در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن قرار دارند، شرایط متفاوت است. از پزشک یا رژیم درمانگر خود در مورد بهترین مقدار مصرف آهن در بارداری سوال کنید.
مصرف قرص آهن در بارداری از چه ماهی آغاز می‌شود؟
معمولاً ﻣﻘﺪار آﻫﻦ ﺟـﺬبﺷـﺪه از طریق رژﻳﻢ ﻏﺬاﻳﻲ و ذخایر بدن مادر، برای تامین آهن مورد نیاز در بارداری کافی نیست. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳـﺖ که برای پیشگیری از کم خونی ﻓﻘـﺮ آﻫـﻦ، از قرص آهن در بارداری استفاده کنید. با این وجود، تجویز قرص آهن در بارداری با پزشک است و شما نباید خودتان اقدام به مصرف آن کنید.
تصمیم‌گیری در مورد زمان شروع مصرف قرص آهن در بارداری نیز بر عهده پزشک است. گاهی ممکن است لازم باشد که قبل از بارداری، مصرف قرص آهن را آغاز کنید؛ گاهی از ابتدای بارداری و گاهی در سه ماهه دوم یا سوم بارداری. مصرف منظم و روزانه مكمل آهن از شروع هفته شانزدهم بارداری تا 6 ماه پس از زایمان توصیه می‌شود.
نکاتی برای مصرف درست قرص آهن در بارداری
در بالا تقریباً همه مواردی که باید در مورد منابع و روش‌های جذب آهن بدانید را توضیح دادیم اما این نکات را نیز در نظر داشته باشید:
- آزمایش هموگلوبین و آهن: بهتر است قبل از بارداری، از میزان ذخایر خود مطلع شوید و در جهت تأمین آن‌ها اقدام کنید. با این حال اگر به هر دلیلی این کار را انجام ندادید، در اوایل بارداری آزمایش دهید تا پزشک بتواند به کمک نتایج آن، دوز مناسب‌تری برایتان تجویز کند.
- یبوست: یبوست، یکی از عوارض شایع مصرف آهن در بارداری است. در این دوران، به دلیل تغییرات هورمونی، بروز یبوست بسیار شایع است و مصرف قرص آهن می‌تواند شرایط را بدتر کند. بنابراین حتماً مصرف فیبر و آب کافی را در نظر داشته باشید.
- تهوع: هضم آهن برای برخی افراد دشوار است و می‌تواند با حالاتی مانند تهوع همراه باشد. اگر چنین مشکلی دارید، با پزشک مشورت کنید. افزایش تدریجی دوز، برای تطبیق پیدا کردن سیستم گوارش می‌تواند به کاهش تهوع کمک کند.
- مصرف قرص آهن بعد زایمان قطع نشود: مصرف قرص آهن باید تا سه ماه بعد زایمان ادامه داشته باشد. حین زایمان، شما خون زیادی از دست می‌دهید و ذخایر آهن بدنتان کاهش پیدا می‌کند. بنابراین حتماً به مصرف قرص ادامه داده و آن را خودسرانه قطع نکنید.
بالا بودن آهن خون در بارداری چه خطراتی دارد؟
همان‌طور که پایین بودن میزان آهن خون در بارداری خطرناک است، افراط در مصرف آهن در بارداری نیز می‌تواند باعث عوارضی مانند زایمان زودرس یا دیابت حاملگی شود. علاوه بر این، در طولانی مدت می‌تواند به کلیه‌ها و سایر اندام‌های شما آسیب برساند. برخی از علائمی که ممکن است نشانه بالا رفتن سطح آهن در بدن شما باشد، عبارتند از:
- اسهال و درد شدید معده
- استفراغ خونی
- تنفس سریع و کم عمق
- رنگ پریدگی و سرد شدن دستها
- ضعف و خستگی
اگر کم‌خونی دارید، با مکملی که آهن کمتری دارد، شروع کنید و به تدریج آن را به دوز مورد نیاز خود برسانید. ممکن است بتوانید از مشکلات معده جلوگیری کنید. همچنین می‌توانید آهن را در طول روز و در چند دوز کوچک‌تر مصرف کنید. در دوران بارداری، نسبت به کلیه علائم خود حساس باشید و در صورت بروز هر علامت غیر عادی، با پزشک تماس بگیرید. هرگز بدون هماهنگی با پزشک، دارویی را مصرف یا قطع نکنید.
سوالات پرتکرار کاربران و پاسخ متخصص
آیا از ماه چهارم به بعد دوز قرص آهن عوض می‌شود؟
معمولا در 3ماهه اول مکمل آهن تجویز نمی‌شود مگر اینکه مادر کم خونی داشته باشد، دوز تعیین شده برای مکمل آهن از ماه چهارم به بعد بر اساس آزمایش خونی که می‌دهید، مشخص می‌شود.
از هفته ۱۶ بارداری کدام نوع از قرص آهن بخوریم؟
بهتر است مکمل های آهنی که حاوی آهن لیپوزومال هستند مصرف کنید، این نوع مکمل‌ها علایم گوارشی نداشته و نیازی به خوردن با معده خالی ندارند.
روزی چند میلی گرم قرص آهن در بارداری می‌توانیم بخوریم؟
دوز مکمل آهن را بر اساس آزمایش خونی که می‌دهید مشخص می‌شود.
منبع:
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.