درمان گرفتگی بینی در کودکان به روش خانگی و دارویی

گرفتگی بینی کودکان یکی از علائم اذیت‌کننده سرماخوردگی در کودکان است. این گرفتگی باعث خس خس بینی در نوزادان، کم شیر خوردن، بی‌قراری و حتی بی‌خوابی آن‌ها می‌شود. بهتر است در قدم اول از فواید قطره بینی سدیم کلراید استفاده کنید. در صورت بهبود نیافتن، ممکن است پزشک برای کودک شما داروهای ضد احتقان مانند قطره بینی نفازولین یا قطره فنیل افرین تجویز کند. در ادامه با انواع درمان گرفتگی بینی در کودکان آشنا می‌شوید.

 درمان گرفتگی بینی در کودکان چگونه انجام می‌شود؟

قبل از مطالعه ادامه مقاله درمان گرفتگی بینی در کودکان توجه کنید!

1. به‌هیچ عنوان به کودک زیر یک ماه (نوزاد) هیچ‌گونه شربتی ندهید. 
2. دوز دارو‌هایی که در ادامه آورده می‌شوند باید با نظر پزشک باشد و هرگز خودسرانه به کودک دارویی ندهید؛ هرچند که فروش آنها در دارو‌خانه‌ها آزاد است.
3. سواد پزشک‌تان را با میزان دارو‌یی که تجویز می‌کند، نسنجید و به دارو‌های تجویزی وی اعتماد کنید.
4. مطالبی که در آینده مطالعه می‌کنید، صرفا جهت افزایش آگهی بوده و توصیه‌های پزشک بهترین گزینه درمانی است. 

انواع داروهای ضد احتقان(دکونژستانت) برای درمان گرفتگی بینی کودکان 

دارو‌های دکونژستانت (Decongestant) دارای عملکرد ضد احتقان هستند. همان‌طور که گفته شد، در طی مبارزه سیستم ایمنی با ویروس عامل سرماخوردگی التهاب ایجاد شده و باعث افزایش جریان خون بافتی در بافت مخاطی بینی می‌شود. افزایش گردش خون باعث تورم بافتی و نهایتاً احساس احتقان یا گرفتگی بینی ایجاد می‌شود. دارو‌های دکونژستانت یا ضداحتقان با تنگ‌کردن عروق خونی ناحیه، باعث درمان گرفتگی بینی کودکان می‌شوند. 

دارو‌های آنتی‌ هیستامین نیز دارای خاصیت ضداحتقان هستند؛ اما مکانیسم عملکردی آن‌ها متفاوت از دارو‌هایی است که در ادامه معرفی می‌شوند. شربت آنتی ‌هیستامین  برای کودکان با مهار آزادسازی هیستامین باعث مهار التهاب در ناحیه و نهایتاً درمان احتقان بینی کودک می‌شود. در ادامه مقاله انواع شربت، قطره و اسپری‌هایی که برای درمان گرفتگی بینی در کودکان در سرماخوردگی کاربرد دارند، معرفی می‌شوند.

شربت سودوافدرین برای کودکان (Pseudoephedrine)

شربت سودوافدرین، یکی از انواع شربت برای درمان سرماخوردگی در کودکان با خاصیت ضد احتقان است. این شربت با اسامی دیگری از جمله شربت پزدوافدرین (Pseudoephedrine)، شربت پزوتد (Pesuted)، آفرینول و سودافد نیز شناخته می‌شود.

• مکانیسم عمل شربت ضد احتقان سودوافدرین: سودوافدرین یک مقلد دستگاه سمپاتیک بدن است؛ این داروی ضد احتقان به‌طور مستقیم گیرنده‌های عصبی آلفا-آدرنرژیک مخاط تنفسی را تحریک کرده و عروق را تنگ می‌کند. با انقباض عروق، سبب کاهش تورم مخاط بینی، درمان احتقان بینی و باز شدن راه‌های هوایی می‌شود. از اثرات دیگر شربت سودوافدرین، تخلیه ترشحات سینوسی و باز‌شدن شیپور استاش گوش و بهبود شنوایی در حین سرماخوردگی است.
• موارد مصرف شربت ضداحتقان سودوافدرین: در درمان گرفتگی بینی در کودکان و گرفتگی شیپور استاش گوش کاربرد دارد.
• زمان مناسب و دوز مصرف شربت سودوافدرین کودکان برای کاهش علائم سرماخوردگی در نوزادان: مصرف قطره فنیل افرین برای نوزاد زیر دو سال بدون نسخه پزشک ممنوع است. دوز تایید شده‌ای ندارد. در کودکان 5-2 ساله: 15 میلی‌گرم، هر 6- 4 ساعت. حداکثر 60 میلی‌گرم در کل روز. بعضی متخصصان کودک دوز چهار میلی‌گرم به ازای هر کیلو‌گرم وزن کودک را پیشنهاد می‌دهند؛ مقدار داروی محاسبه شده به چهار قسمت تقسیم شده و هر شش ساعت در طول روز به کودک داده شود.
• توجه: در هر پنج سی‌سی از شربت سودوافدرین، 30 میلی‌گرم دارو وجود دارد. حال اگر به 15میلی‌گرم دارو نیاز باشد، باید حدود 5/2 سی‌سی ( یعنی تقریبا نصف پنج سی‌سی) از شربت داده‌ شود. بقیه مقادیر نیز به همین ترتیب محاسبه می‌شود. 
• عوارض شربت سودوافدرین در کودکان: تشنج، ایجاد توهم، ضربان نامنظم قلب، بروز اشکالات تنفسی، آشفتگی، بی-قراری و اختلال در خواب ازعوارض جانبی این دارو است. پس با توجه به عوارض دارو، نباید در صورت مشاهده گرفتگی بینی کودکان بلافاصله استفاده شود. بهتر است ابتدا از جایگزین شربت سودوافدرین مانند شستشوی بینی با قطره کلرور سدیم استفاده کنید.
• موارد منع مصرف دارو: استفاده از هر گونه داروی ضدسرفه و شربت سرماخوردگی کودکان، بدون نسخه و تجویز پزشک در کودکان زیر دو سال ممنوع است. اگر کودک شما قبلا با مصرف شربت سودوافدرین دچار حساسیت شده است، حتما قبل از تجویز و مصرف دارو در این باره به پزشک او اطلاع دهید.
• توصیه‌های کاربردی: برای جلوگیری از بی‌‌خوابی، دارو به فاصله چند ساعت از خواب مصرف شود. در صورتی که علائم بعد از 7 روز بهبود نیابد، مجدداً به پزشک مراجعه کنید.

قطره بینی فنیل‌افرین برای کودکان (Phenylephrine)

فنیل افرین به دو صورت اسپری و قطره در کودکان کاربرد دارد؛ اسامی تجاری داروی ضداحتقان فنیل‌افرین هیدروکلرید پنج میلی گرم شامل موارد زیر است:

• قطره بینی نازوفرین (Nasopherin)
• اسپری بینی نازوفرین
• اسپری بینی دکوفن (Decophen)
• اسپری بینی افونیکس (Ephonix)
• اسپری بینی دی‌بی-افرین

قطره فنيل‌افرين به عنوان داروی درمان گرفتگی بینی در کودکان و گشادكننده سريع مردمك چشم مصرف مي‌شود.

• مکانیسم عمل قطره بینی فنیل‌افرین: اين دارو يك مقلد سیستم عصبی سمپاتيك است كه مستقيماً گيرنده هاي آلفا-آدرنرژيك درعضله گشادكننده مردمك را تحريك و اين عضله را منقبض مي‌كند. همچنين گيرنده‌هاي آلفا-آدرنرژيك در عروق ملتحمه و بيني را تحريك مي‌كند و موجب تنگي عروق مي‌شود. معمولا 10 دقیقه بعد از مصرف اسپری بینی نازوفرین، اثر ضداحتقانی آن شروع می‌شود. طول مدت اثر قطره نازوفرین در بيني 30 دقيقه تا چهار ساعت است. مصرف مداوم و طولانی مدت دارو تاثیر آن را کاهش می‌دهد و حتی ممکن است گرفتگی را تشدید کند.
• مقدار مصرف قطره با اسپری فنیل‌افرین: قطره فنیل‌افرین 25/0 درصد، 3-2 قطره یا پاف در هر سوراخ بینی هر چهار ساعت.
• عوارض قطره فنیل افرین بینی: خشکی، عطسه و احساس سوزی در بینی. ممکن اسن موجب افزايش فشار خون، سرگيجه و افزايش غير‌عادي تعريق گردد.
• استفاده از قطره ضد احتقان فنیل‌افرین بدون تشخیص و تجویز پزشک، در کودکان زیر شش سال ممنوع است. بهتر است از قطره بینی سدیم‌کلراید استفاده کنید.
• استفاده مداوم و بیش ‌از سه روز از این قطره بینی می‌تواند باعث تشدید گرفتگی بینی کودکان شود. نهایتا سه روز از قطره بینی فنیل‌افرین استفاده کنید.
• توجه داشته باشید که فنیل‌افرین دارای قطره چشمی به نام نئوفرین نیز می‌باشد. دوز و نحوه مصرف قطره چشمی متفاوت است.
• مصرف قطره بینی فنیل افرین در بارداری کاملا ایمن نیست. زیرا تحقیقات کافی صورت نگرفته است. پس تنها در مواردی که فواید دارو بسیار چشمگیر است، با احتیاط مصرف شود.

قطره بینی نفازولین برای کودکان (Naphazoline)

نفازولین به دو صورت اسپری و قطره کاربرد دارد؛ اسامی تجاری داروی ضداحتقان نفازولین شامل موارد زیر است:

1. قطره بینی نفازولین 
2. قطره بینی ناپریسول (Decofzol)
3. اسپری بینی ناپریسول 
4. قطره بینی دکوفزول (Naprisol)
5. اسپری بینی دکوفزول

• مکانیسم عمل قطره بینی نفازولین: نفازولين يك مقلد دستگاه سمپاتيك بدن است. این داروی درمان گرفتگی بینی در کودکان با تحريك مستقيم گيرنده‌هاي آلفاي موجود در عروق خونی کوچک، موجب تنگ‌شدن اين عروق و رفع احتقان چشم يا بيني مي‌گردد.
• موارد مصرف قطره نفازولین: نفازولين براي تسكين موقت احتقان، خارش و تحريكات خفيف بيني و آبریزش چشم نوزاد ناشي از آلرژي به عوامل محيطي، سرماخوردگي، گرد و غبار، دود و باد استفاده می‌شود.  اين دارو براي تخفيف علائم رينيت و سينوزيت نيز به‌كار مي‌رود.
• اثر دارو بعد از حدود 10 دقيقه شروع مي‌شود و حدود 6-2 ساعت ادامه مي يابد.
• نحوه مصرف قطره بینی نفازولین: دو قطره از محلول 05/0 درصد آن حداکثر هر سه ساعت یک بار در هر سوراخ بینی چکانده شود.
• عوارض قطره نفازولین بینی در کودکان: سوزش موقت چشم، خشكي مخاط بيني، واكنش‌هاي افزايش حساسيت، سردرد، تهوع، خستگي، تعريق، و افزايش فشار خون از عوارض اين دارو هستند.
• استفاده از قطره ضداحتقان نفازولین بدون تشخیص و تجویز پزشک، در کودکان زیر شش سال ممنوع است. بهتر است از قطره بینی سدیم‌کلراید استفاده کنید.
• استفاده مدارم بیش‌از سه روز از این قطره بینی می‌تواند باعث تشدید گرفتگی بینی می‌شود. نهایتا سه روز از قطره بینی نفازولین استفاده کنید.
• توجه داشته باشید که نفازولین دارای قطره چشمی به نام‌های قطره چشمی دکوفزول و قطره چشمی ناپریوین نیز می‌باشد. دوز و نحوه مصرف قطره چشمی متفاوت است.
• مصرف قطره بینی نفازولین در بارداری کاملا ایمن نیست. زیرا تحقیقات کافی صورت نگرفته است. پس تنها در مواردی که فواید دارو بسیار چشمگیر است، با احتیاط مصرف شود.

قطره بینی سدیم‌ کلراید در کودکان (Sodium Chloride)

سدیم کلراید که به دو صورت قطره و اسپری مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ تحت عناوین زیر نیز شناخته می‌شود:

1. قطره‌ بینی  دی‌بی‌سالین (DB-Saline)
2. اسپری بینی دکو‌سالین (Decosaline)
3. قطره‌ بینی رینوسالین (Rinosaline)
4. اسپری بینی رینوسالین
5. قطره بینی فیزیودوز (Physiodose)
6. اسپری بینی نورمونیکس (Normanix)

اسپری یا قطره بینی سدیم‌ کلراید لایه مخاطی پوشاننده‌ی سطوح داخلی بینی را نازک کرده و باعث حفظ رطوبت می‌شود. خس خس بینی نوزادان نیز با مصرف قطره سدیم کلراید کاهش می‌یابد.

• موارد مصرف: براي شستشوي سينوس‌ها و حفظ رطوبت، درمان گرفتگی بینی در کودکان، شستشوی ترشحات بيني، كاهش خشكي و بهبود التهاب غشاء بيني در سرماخوردگي‌ها، پايين‌بودن ميزان رطوبت، مصرف بيش‌ازحد ضداحتقان‌ها، آلرژي‌ها، خونريزي‌های خفيف بيني و خشكي زمستاني به‌کار مي‌رود.
• نحوه‌ مصرف قطره و اسپری سدیم‌کلراید: در کودکان زیر دو سال بهتر است از قطره بینی سدیم‌کلراید استفاده شود؛ 2- 1 قطره در هر سوراخ بینی، هر زمان که نیاز باشد. در کودکان بزرگ‌تر؛ دو قطره یا پاف اسپری بینی سدیم‌کلراید، در هر سوراخ بینی که نیاز باشد.

توجه داشته باشید که استفاده از پوآر به کاهش علائم سرماخوردگی و درمان گرفتگی بینی در کودکان بسیار کمک‌ می‌کند.