نوزاد تازه متولد شده و همه نکات مراقبت از آن

دانستنی‌های مراقبت از نوزاد تازه متولد شده، خصوصا برای تازه مادرشده‌ها یا به اصطلاح مادر اولی‌ها، اهمیت زیادی دارد. این دانستنی‌ها می‌تواند در مورد هر چیزی باشد؛ بهداشت نوزاد، تغذیه نوزاد، خواب نوزاد، حمام کردن نوزاد، پوست نوزاد، ناف نوزاد، سلامت جسمی نوزاد و ... . مهم است که والدین و خصوصا مادر نسبت به نگهداری از نوزاد خود آگاه باشد و با درایت و دقت و توجه کافی از او مراقبت کند. بدیهی است که ناآگاهی یا کم آگاهی از نکات مراقبت از نوزاد تازه متولد شده باعث می‌شود مادران نتوانند درست از نوزاد خود مراقبت کنند و احتمال اینکه مرتکب اشتباه شوند، زیاد است. اگر تازه مادر شده‌اید یا قرار است به زودی نوزادی را در آغوش بگیرید، حتما این مطلب را تا انتها بخوانید تا در مورد مراقبت‌های اولیه از نوزاد تازه متولد شده همه چیز را یاد بگیرید. 

چگونه از نوزاد تازه متولد شده مراقبت کنیم؟

چگونگی مراقبت از نوزاد تازه متولد شده شاید در نگاه اول سخت و حتی ترسناک باشد؛ این احساس که ممکن است نوزاد از آغوش رها شود و به زمین بیفتد، یا اینکه خوب سیر نشود یا در هنگام حمام دچار آب‌گرفتگی گوش شود یا از دست لیز بخورد، یا دچار عفونت ادرار یا عفونت بند ناف شود و ... همگی ترسناک و آزاردهنده هستند؛ اما اگر یاد بگیرید که چگونه از نوزاد خود مراقبت کنید و در مسیر مراقبت آگاهی و اعتماد به نفس را جایگزین ترس و وحشت کنید، یقین داشته باشید که بهترین مادر برای فرزند خود خواهید بود. 

باید بدانید که به طور کلی مراقبت از نوزاد پسر و مراقبت از نوزاد دختر شبیه به هم هستند، اما طریق مراقبت از نوزاد تازه متولد شده دختر و پسر از جهاتی نیز با هم تفاوت‌هایی دارند. برای مثال در نوزادان پسر حتما باید در مورد ختنه کردن نوزاد و نکات مراقبتی از آلت ختنه شده چیزهایی بدانید و در نوزادان دختر در مورد ترشحات رنگی در اوایل تولد آگاهی داشته باشید. 

*رنگ مدفوع نوزاد هنگام دندان درآوردن چه رنگی است

خواباندن نوزاد تازه متولد شده

خواب نوزاد بخش مهمی از زندگی اوست؛ خوابیدن نوزاد نه تنها برای رشد او حیاتی و مهم است، بلکه فرصتِ استراحت خوبی برای مادر هم هست.

همه نوزادان در حدود 8 تا 9 ساعت از روز و 8 ساعت از شب را می خوابند؛ البته اکثر نوزادان توانایی پیوسته خوابیدن را ندارند و تا 3 ماهگی هر 3 تا 4 ساعت یکبار از خواب بیدار می‌شوند و شیر می‌خورند. به یاد داشته باشید که اگر نوزاد 5 ساعت بدون شیر خوردن خوابیده باشد و بیدار نشده باشد، حتما باید او را برای شیر خوردن بیدار کنید. حتما سعی کنید نوزاد را بین ساعات 10 شب تا 3 صبح بخوابانید، زیرا در این ساعات هورمون رشد ترشح می‌شود که در رشد نوزاد تاثیر بسیار زیادی دارد. 

 نحوه خواباندن نوزاد تازه متولد شده یا نوزاد یک روزه خیلی سخت نیست؛ اگر نوزاد خوب سیر شده باشد و دمای مناسب اتاق خواب فراهم باشد و دمای بدن او نیز مناسب و متعادل باشد؛ محیط هم برای تجربه یک خواب راحت و آرامش‌بخش آماده باشد، نوزاد حتما می‌خوابد. فراموش نکنید که به مرور زمان مادر بهترین نحوه خواباندن نوزاد خود را یاد می گیرد. 

همین جا باید بگوییم که خوابیدن نوزاد دختر یک روزه با نوزاد پسر یک روزه فرقی ندارد. در هر صورت اگر شرایط مساعد برای تجربه یک خواب خوب و عمیق فراهم باشد، نوزاد حتما می‌خوابد. شما می توانید انواع راه های تنظیم خواب نوزاد را به کار ببرید تا نوزاد به یکی از آنها جواب دهد. فراموش نکنید که بوی تن و لباس مادر آرامش زیادی به نوزاد می‌دهد و برای به خواب رفتن او بسیار موثر است. 

برای خواباندن نوزاد حتما به این نکات توجه کنید:

• پوشک نوزاد تمیز باشد؛
• محیط آرام و بی سر و صدا باشد؛
• مادر حتما در کنار نوزاد باشد و او را در آغوش بگیرد؛
• کالای خواب نوزاد متناسب فصل انتخاب شود و نه خیلی سرد و خنک و نه خیلی گرم باشد؛
• دمای اتاق نوزاد حتما متعادل و مناسب باشد؛
• لباس راحت تن نوزاد باشد؛ لباسی که ترجیحا یقه گرد داشته باشد و سنگین نباشد؛
• نور اتاق برای خوابیدن در روز و شب مناسب باشد تا نوزاد کم کم فرق شب و روز را یاد بگیرد؛
• شکم نوزاد حتما سیر باشد و شیردهی به صورت کامل انجام شده باشد؛ 

نوزادان تازه متولد شده کولیکی و خواب آن‌ها

به یاد داشته باشید که از حدود دو هفته بعد از تولد و تا حدود 4 ماهگی احتمالا نوزاد شما با دردهای کولیکی دست و پنجه نرم می‌کند. این دردها باعث خواهند شد که نوزاد خواب راحتی نداشته باشد یا حتی از خواب بیدار شود. به جز استفاده از قطره‌های کولیک متنوع که در داروخانه‌ها موجود هستند و با نسخه پزشک مصرف می‌شوند، گرم نگه داشتن شکم نوزاد و ماساژ شکم او با روغن زیتون در جهت عقربه‌های ساعت نیز می‌تواند در کاهش این دردها کمک‌کننده باشد. 

توجه داشته باشید که تقریبا همه نوزادان این دردها را تجربه می‌کنند، اما شدت و حدت این دردها در همه نوزادان یکسان و یکجور نیست. کمک گرفتن از صداهای سفید نیز در شرایط گریه نوزاد به دلیل کولیک می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ منظور از صداهای سفید، صدای سشوار، لباسشویی، جاروبرقی، دریا و اینگونه صداهاست. این صداها نوزاد را به یاد صداهای موجود در رحم مادر می‌اندازد و باعث آرام شدن او می‌شود.

همچنین یک گهواره که بتواند نوزاد را به آرامی تاب بدهد و آناتومی و ظاهری شبیه به آغوش و رحم مادر داشته باشد هم در آرام کردن نوزاد بسیار موثر است. 

تکنیک‌های موثر برای خواباندن نوزاد

در بحث مراقبت‌های لازم از نوزاد تازه متولد شده اطلاع از تکنیک‌های موثر در خواباندن نوزاد اهمیت زیادی دارد. بد نیست بدانید که حمام کردن نوزاد روشی ثابت شده و موثر برای خوابیدن نوزاد و خوب خوابیدن اوست. یک حمام کوتاه با آب گرم برای نوزاد آرامش‌بخش است و باعث می‌شود او خواب راحتی را تجربه کند. 

• یک گهواره که بتواند نوزاد را به آرامی تاب بدهد، برای خواباندن نوزاد تاثیر زیادی دارد. اساسا تاب دادن آهسته و نرم، مثل حرکات هیپنوتیزم عمل می‌کند و منجر به خوابیدن نوزاد می‌شود. اگر از گهواره مناسب استفاده کنید، احتمال بسیار زیاد مجبور نخواهید شد که برای خواباندن نوزاد از تکنیک ماشین‌سواری کمک بگیرید. 
• اگر نوزاد بعد از خوابیدن خیلی زود از خواب بیدار می‌شود، می‌توانید به عنوان مادر یکی از لباس‌های خود را کنار متکای نوزاد قرار بدهید؛ با این کار او بوی مادر را مدام استشمام می‌کند، آرامش پیدا می‌کند و خوب می‌خوابد. 
• صداهای سفید برای خواباندن نوزادان بد قلق معمولا راهکار موثری هستند. 

نکات برای حمام کردن نوزاد تازه متولد شده

حمام کردن نوزاد یکی از کارهایی است که معمولا تازه مادران ترس زیادی از آن دارند؛ در حالی که حمام کردن نوزاد کار سختی نیست و فقط به تمرکز و توجه نیاز دارد. به یاد داشته باشید در هر بار حمام کردن نوزاد خود تجربه بیشتری به دست می‌آورید و به مرور زمان این کار برای شما ساده‌تر و آسان‌تر می‌شود. تنها کافی است با آگاهی کامل در این مسیر قدم بردارید و تصمیم بگیرید که خودتان نوزادتان را حمام کنید. با توجه به اینکه حمام کردن نوزاد در خوابیدن او تاثیر مستقیم دارد، می‌توانید از این تکنیک استفاده کنید و هم بهداشت کودک را رعایت کنید و هم او را برای یک خواب راحت آماده کنید. 

• به یاد داشته باشید که نوزاد در صورت خیس شدن و کفی شدن بسیار بسیار لیز است؛ پس او را محکم بین دستان و پاهای خود نگه دارید. 
• تمام بدن نوزاد را به یک باره کف نزنید؛ با این کار احتمال لیز خوردن نوزاد زیاد است. لیف را مرحله به مرحله در قسمت‌های مختلف بدن او بکشید و آب بریزید. 
• سر نوزاد را همزمان با تن او نشویید؛ ابتدا سر نوزاد را بشویید و بعد تن او را. 
• از شامپوی زیاد و کف زیاد برای شست و شوی نوزاد استفاده نکنید، زیرا هم نوزاد را لیزتر می‌کند و هم از بین بردن کف و تمیز کردن نوزاد سخت‌تر می‌شود. 
• نخواهید در هنگام حمام کردن نوزاد چندین کار را همزمان انجام دهید. فقط و فقط روی شست و شوی نوزاد تمرکز کنید و کاملا حواستان را جمع کنید که کودک را خوب در آغوش گرفته باشید. 
• مراقبت گوش‌های نوزاد باشید. می‌توانید قبل از حمام کردن کمی وازلین در قسمت بیرونی و داخلی گوش بمالید تا از از ورود آب به داخل گوش جلوگیری کند. حتما از مکیدن گوش نوزاد بعد از حمام امتناع کنید، زیرا این کار می‌تواند به پرده گوش او آسیب وارد کند. 
• نوزاد را به صورت دمر در دستان خود نگه دارید و شست و شو دهید. 
• آب را به یکباره روی سر او بریزید، اما مقدار آب کم باشد و اجازه تنفس به نوزاد بدهید. 
• در سنین زیر شش ماه از دوش برای شست و شوی نوزاد استفاده نکنید. 
• در وان مخصوص شست و شوی نوزاد آب پر کنید و با کاسه‌های کوچک مخصوص حمام نوزاد، او را شست و شو دهید. 
• حمام را زیاد گرم و پر از بخار نکنید، زیرا تنفس را سخت می‌کند. 
• می‌توانید برای کمک از ابزاری به نام آسان‌شوی نوزاد کمک بگیرید. این ابزار تا شش ماهگی برای حمام کردن نوزاد کمک زیادی به شما می‌کند. 
• حمام کردن نوزاد حدود 5 دقیقه طول می‌کشد؛ پس زیر 10 دقیقه باید این کار را تمام کنید و بیشتر طول ندهید. 
• از قبل تمام وسایل بعد حمام کودک را آماده کنید. 
• موها و بدن کودک را به خوبی خشک کنید و از لوسیون‌های مناسب صورت و بدن کودک استفاده کنید. 
• به یاد داشته باشید که در نوزادان تازه متولد شده یک لایه پوسته پوسته در کف سر قرار دارد که به مرور زمان و با حمام کردن از بین می‌رود. می‌توانید پیش از هر بار حمام کردن نوزاد سر او را با مقداری روغن زیتون یا روغن بچه ماساژ دهید و حدود دو ساعت بعد کودک را حمام کنید. این کار باعث می‌شود پوسته‌های سر نوزاد به راحتی شسته شود و سر نوزاد تمیز شود. 

پوشک کردن نوزاد تازه متولد شده

در مورد روش‌های مراقبت از نوزاد تازه متولد شده باید به پوشک کردن نوزاد نیز اشاره کنیم. رعایت بهداشت پوشک نوزاد یکی از مهمترین کارهایی است که هنگام مراقبت از نوزاد تازه متولد شده باید به آن توجه کنیم. در ادامه به نکات مهمی در مورد بهداشت پوشک نوزاد اشاره می‌کنیم؛

• از این فکر که با دیرتر تعویض کردن پوشک نوزاد در استفاده از پوشک صرفه‌جویی کنید و به اقتصاد خانواده کمک کنید، بیرون بیایید. بهترین پوشک‌ها هم بیشتر از 6 ساعت (حتی کمتر، 4 ساعت) دوام ندارند. بنابراین حتما به موقع و قبل از پر شدن پوشک، نسبت به تعویض آن اقدام کنید. احتمالا روزی 6 پوشک نیاز خواهید داشت. 
• شاید لازم باشد گاهی در طول شب نیز پوشک نوزاد را عوض کنید، اما عمدتا نوزادان در فاصله خواب شب تا صبح خیلی ادرار نمی‌کنند و پوشک آنها خیلی پر نمی‌شود. بنابراین تنها در این زمان است که می‌توانید کمی منعطف باشید. با این حال حتما به طور اختصاصی وضعیت پوشک نوزاد خود را در فاصله شب تا صبح بررسی کنید. شاید کودک شما به تعویض پوشک نیاز داشته باشد. 
• پوشک‌های نوزاد را در جایی مطمئن و به دور از هر نوع آلودگی احتمالی، مثلا گرد و خاک، نگه دارید. 
• توصیه این است که برای تمیز کردن نوزاد تنها در شرایط اضطرار از دستمال‌های مرطوب استفاده کنید. شستن کمر به پایین نوزاد در هر بار تعویض پوشک، بهترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. با این کار هرگز به میکروب‌ها اجازه نفوذ نمی‌دهید. 
• از دستمال‌هایی که آب را به خوبی می‌گیرند برای خشک کردن نوزاد استفاده کنید. دستمال را روی بدن نوزاد نکشید، بلکه به صورت ضربه ای بدن او را خشک کنید. 
• حتما در هر بار تعویض پوشک از روغن بچه یا کرم‌های ضد سوختگی پای بچه استفاده کنید. با این کار از سوختگی جلوگیری می‌کنید یا اینکه این اتفاق را کمتر و محدودتر تجربه می‌کنید. 
• شست و شوی نوزاد با صابون بچه در هر بار تعویض بلامانع است، به شرطی که حتما از لوسیون پای بچه استفاده کنید. 
• بدن نوزاد، خصوصا نوزادان دختر را از جلو به عقب بشویید و نه عقب به جلو؛ با این کار میکروب‌ها وارد بدن کودک نخواهند شد. حتما ناحیه مقعد نوزاد را به خوبی شست و شو دهید. 
• گاهی اجازه دهید نوزاد بدون پوشک باشد و کمی استراحت کند. برای این کار می‌توانید از شورت‌های مخصوص کمک بگیرید. 
• در پوشک نوزاد تازه متولد شده دختر ممکن است حتی تا یک ماه ترشحات رنگی مشاهده شود که کاملا طبیعی است. 
• هنگام ختنه نوزادان پسر حتما از پوشک‌های یک سایز بزرگتر استفاده کنید.

مراقبت از ناف نوزاد چند روزه

مراقبت از بند ناف نوزاد بخش دیگری از راهنمای مراقبت از نوزاد تازه متولد شده را در بر می‌گیرد. ترس از اینکه ناف برآمده و بیرون زده شود، معمولا در همه مادران وجود دارد؛ در حالی که غالبا این ترس بی مورد است و ناف نوزاد بعد از خشک شدن و کنده شدن، به مرور فرو می‌رود. 

برای خشک شدن ناف نوزاد لازم نیست کار خاصی انجام دهید. به یاد داشته باشید که بند ناف بدون عصب است، بنابراین بریده شدن و کنده شدن آن دردی را متوجه نوزاد نمی‌کند. فقط در هنگام پوشک کردن نوزاد توجه داشته باشید که بند ناف در درون پوشک قرار نگیرد. می‌توانید از ناف‌بند هم استفاده کنید. استفاده از ناف‌بند کمک می‌کند که مهار بند ناف برای شما ساده‌تر باشد. 

اگر ترشح، چرک یا حالت غیر طبیعی در قسمت ناف نوزاد دیدید، حتما پزشک نوزاد خود را در جریان قرار دهید. 

مراقبت‌های پوستی نوزاد تازه متولد شده

پوست نوزاد حساسیت بسیار زیادی دارد. بنابراین حتما دقت کنید که از چه کرم‌ها و لوسیون‌هایی برای پوست نوزاد خود استفاده می‌کنید. 

بیشتر نوزادان بعد از تولد در ناحیه صورت دچار اگزمای پوستی می‌شوند. به این شکل که در صورت آنها دانه‌های ریز قرمز رنگ بیرون می‌زند. بیرون آمدن این دانه‌ها می‌تواند علل زیادی داشته باشد. گاهی حساسیت به ترکیبی در شیر مادر منجر به چنین اتفاقی می‌شود. گاهی کاملا سرشتی و طبیعی است و به مرور زمان کم می‌شود و از بین می‌رود. بهترین کار این است که حتما در این مورد با پزشک نوزاد مشورت کنید. 

توجه داشته باشید که در روزها و ماه‌های اول پس از زایمان در صورتی که از شیر خود به نوزاد می‌دهید، حتما باید مراقب خورد و خوراک خود باشید، زیرا خوراک مادر مستقیما در شیر او تاثیر دارد و شیر مادر نیز تاثیر کاملا مستقیم با نوزاد دارد. 

این دانه‌های پوستی معمولا به کمک برخی کرم‌ها و لوسیون‌های خاص از بین می‌روند و ناپدید می‌شوند. به شرطی که منشاء آنها درست تشخیص داده شود و تجویز درستی برای درمان آنها انجام شده باشد. حتما کرم و محصولات مراقبت از پوست نوزاد را با نظر پزشک انتخاب کنید. 

ممکن است در ناحیه پشت باسن، کمر، ران پا و حتی شکم نوزاد خود لکه‌های سیاهی ببینید. این لکه‌ها به لکه‌های مغولی معروف هستند که جایی برای نگرانی ایجاد نمی‌کنند. معمولا و به مرور زمان و با افزایش سن کودک از بین می‌روند و کمرنگ می‌شوند. با این وجود اگر اینگونه لکه‌ها در کودک شما زیاد و پر رنگ دیده می‌شود، بهتر است با پزشک اطفال خود مشورت کنید.

به طور کلی برای مراقبت از پوست حساس نوزاد خود لوسیون‌ها را فراموش نکنید. با انتخاب لوسیون مناسب، نگهداری از پوست حساس نوزاد بسیار ساده می‌شود. سعی کنید حتما بعد از هر بار حمام در کنار آغشتن بدن او به روغن‌های مخصوص و ماساژ دادن کودک، حتما صورت نوزاد را نیز با یک کرم مخصوص نوزادان نرم و مرطوب نگه دارید. این کار را خصوصا در فصل زمستان انجام دهید و به آن توجه ویژه‌ای داشته باشید. 

حتما مرتبا ناخن‌های کودک را بگیرید. ناخن‌های نوزادان بسیار تیز هستند و در صورت بلند بودن خیلی سریع منجر به خراش سر و صورت نوزاد می‌شوند. 

سلامت جسمی نوزاد؛ مراقبت‌های پزشکی از نوزاد تازه متولد شده

بخش مهمی از مراقبت از نوزاد تازه متولد شده مربوط به سلامت جسمی اوست؛ به چکاپ‌های دوره‌ای کودک توجه کنید. همه کودکان در سنین مختلف باید به طور منظم معاینه شوند. این معاینات در رشد و سلامت کودک تاثیر بسیار زیادی دارند. چکاپ‌ کودک باید در سنین دو هفتگی، دو ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی، 9 ماهگی، 12 ماهگی، 15 ماهگی، 18 ماهگی، دو سالگی، دو و نیم سالگی، سه سالگی، 4 سالگی و پنج سالگی انجام شود.

بخشی از چکاپ کامل نوزاد مربوط به معاینه چشم، گوش دادن به ضربان قلب، بررسی نبض، بررسی بندناف، پشت، باسن و پاها می‌شود. 

برای غربالگری و انجام آزمایش‌های مربوط به برخی بیماری‌ها، از پاشنه پای نوزاد خون گرفته می‌شود. قبل از خروج از بیمارستان تست شنوایی انجام شده و میزان اکسیژن نیز بررسی می‌شود. 

*شرایط انجام تست شنوایی نوزاد تازه متولد شده در خانه چگونه است

بررسی چشم و مراجعه به چشم پزشک اولین بار در هفته اول تولد، بعد در 4 ماهگی و بعد در یک سالگی و سپس در 3 و 7 سالگی انجام می‌شود. 

شنوایی سنجی اولین بار در 4 ماهگی و بعد به ترتیب در 6 و 12 ماهگی و سپس در یک و نیم سالگی و دو نیم سالگی انجام می‌شود. 

البته بررسی دهان و دندان کودک، فشار خون کودک، چربی خون کودک، کم خونی کودک نیز باید انجام شود که این بررسی‌ها مربوط به چکاپ‌های بعد از یک سالگی کودک است. 

سلامت روحی نوزاد چند روزه

سلامت روحی نوزاد در گرو توجه والدین و خصوصا مادر است. نوزاد مادر را از بوی تن، بوی شیر و حتی تن صدایش می‌شناسد و با او ارتباط برقرار می‌کند. هرگز از ترس بغلی شدن نوزاد، از بغل کردن نوزاد اجتناب نکنید. تا می‌توانید او را بغل بگیرید و ببوسید. این کارها برای رشد او واقعا لازم و ضروری هستند. بعد از هر بار از خواب بیدار شدن کودک حتما دستان و چشمان او را ببوسید. با این کار استرس کودک را به حداقل می‌رسانید و به او اطمینان می‌دهید که دوستش دارید و همیشه هستید.

تن صدای خود را کودکانه کنید و مدام با او صحبت کنید. برایش شعر و کتاب بخوانید و حتما با او بازی کنید. هنگام تاب دادن نوزاد با او حرف بزنید و به طور کلی هر کاری که می‌کنید، برایش توضیح دهید. از عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های مخصوص سن‌اش استفاده کنید و مدام به او بگویید که دوستش دارید و عاشقش هستید. به این ترتیب سلامت روان کودک خود را تامین خواهید کرد. 

تغذیه نوزاد تاره متولد شده

تغذیه نوزاد بخش مهمی از زندگی اوست. معده نوزاد کوچک است و حجم کمی دارد. به همین دلیل است که او به میزان کم و در دفعات زیاد شیر می‌خورد. اگر از شیر خود نوزاد را تغذیه می‌کنید، حتما مطمئن شوید که به اندازه کافی برای سیر کردن نوزاد شیر دارید. اگر می پرسید که از کجا بفهمیم که شیر خشک برای تغذیه نوزاد کافی است؟ باید بگوییم که این موضوع را از وزن‌گیری نوزاد و تعداد پوشک‌هایی که در یک روز خیس می‌کند و حجم ادرار روزانه او می‌توانید تشخیص دهید. چنانچه برای سیر کردن نوزاد به شیر خشک نیاز دارید، حتما با تشخیص پزشک از شیر خشک مناسب در کنار شیر مادر استفاده کنید و هرگز در این کار تعلل نکنید. استفاده از شیر خشک مکمل شیر مادر هیچ ایرادی ندارد، به شرطی که با تشخیص پزشک شیر خشک مناسب نوزاد انتهاب شود. 

توجه داشته باشید که برای تغذیه نوزاد قانون و ساعت مشخص نکنید. هر گاه که نوزاد تقاضای شیر کند، باید او را تغذیه کنید. اگر کودک شما دچار رفلاکس است، حتما برای کنترل رفلاکس او با پزشک مشورت کنید. 

نشانه‌های کافی بودن شیر مادر

• خیس کردن 6 تا 8 پوشک در یک روز
• بی رنگ بودن ادرار نوزاد
• مدفوع کردن کم اما به دفعات در یک روز
• شنیدن صدای بلعیدن و مکیدن شیر توسط نوزاد
• ساکت و آرام شدن بعد از شیردهی
• احساس سبکی و نرمی در سینه مادر
• وجود شیر در دهان نی نی

آروغ گرفتن نوزاد تازه متولد شده

آروغ گرفتن از نوزاد شاید در ابتدا کمی سخت و حوصله سربر باشد؛ اما فراموش نکنید که باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشید، زیرا اگر نوزاد آروغ نزند، دل‌ درد و دل پیچه می‌گیرد و کار نگهداری و آرام کردن او سخت می‌شود. برای آروغ گرفتن نوزاد او را باید به شکل دمر روی شانه‌ها یا روی دستان خود نگهداری و آرام ناحیه بین دو کتف را با ضربات آهسته بزنید. این کار باعث می‌شود نوزاد هوایی را که در هنگام شیر خوردن، بلعیده است، بیرون بدهد. برای آروغ گرفتن نوزاد کمی صبور باشید، حوصله به خرج بدهید و از تکنیک‌های موثر در این کار استفاده کنید. نهایتا تا پایان 6 ماه (البته معمولا کمتر) مجبور هستید که آروغ کودک خود را بگیرید. 

زردی در نوزاد تازه متولد شده

ابتلا به زردی بعد از تولد و در روزهای اولیه زندگی در همه نوزادان طبیعی و شایع است؛ این شدت زردی است که کم و زیاد می‌شود. معمولا اگر بتوانید در ساعات و روزهای اولیه بعد از تولد به خوبی نوزاد را شیر بدهید و او را کاملا سیر کنید، به طوری که دفع ادرار و مدفوع خوبی داشته باشد، احتمال اینکه درجه زردی نوزاد بالا برود، بسیار بسیار کم است. کنترل و درمان زردی با توجه به درجه زردی متفاوت است. آزمایش بیلی‌روبین 24 ساعت و 48 ساعت و نهایتا سه روز بعد از تولد (همزمان با انجام آزمایش غربالگری) مشخص می‌کند که زردی نوزاد در چه حدی است و آیا روند کاهشی داشته یا افزایشی. بر اساس اعدادی که از این سه دوره آزمایش به دست می‌آید، در مورد نحوه کنترل زردی نوزاد تصمیم‌گیری می‌شود. بنابراین در کنار اینکه به رنگ و روی کودک خود توجه می‌کنید، حتما آزمایش بیلی‌روبین در روزهای یاد شده را انجام دهید. البته حتما پزشک اطفال بیمارستان در این زمینه به طور دقیق‌تری شما را راهنمایی خواهد کرد. 

مدفوع نوزاد تازه متولد شده چگونه است؟

در آموزش مراقبت از نوزاد تازه متولد شده باید به مدفوع نوزاد نیز اشاره کنیم. در واقع توجه به شکل، رنگ و قوام مدفوع نوزاد یکی از روش‌های آگاهی از سلامت نوزاد است. اولین مدفوع نوزاد سیاه رنگ و شبیه به قیر است که به آن مکونیوم می‌گویند. نوزاد در بیمارستان حتما باید حداقل یک بار مکونیوم دفع کند تا اجازه ترخیص داده شود. نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌شوند، مدفوع زرد‌رنگ و با قوامی مشابه ماست شل دارند. در حالی که نوزادانی که شیر خشک هم مصرف می‌کنند، مدفوع متمایل به سبز تیره و اندکی سفت تر دارند. توجه داشته باشید که تا قبل از آغاز تغذیه تکمیلی معمولا مدفوع نوزادان بدون بو است. گفته می‌شود رنگ مدفوع نوزاد در هنگام سرماخوردگی نیز متمایل به سبز می‌شود؛ لذا توجه داشته باشید که اگر کودک مدفوع سبزرنگ همراه با علائم سرماخوردگی دارد، احتمالا دچار سرماخوردگی شده است؛ اما اگر مدفوع سبزرنگ با علائم سرماخوردگی همراه نباشد، نگران‌کننده نیست. 

با شروع تغذیه تکمیلی، شکل، رنگ و قوام مدفوع نوزاد تغییر می‌کند و بسته به نوع تغذیه او متفاوت است. مثلا در نوزادانی که موز وارد تغذیه تکمیلی آنها شده است، در داخل مدفوع رگه‌های سیاه رنگ شبیه به نخ دیده می‌شود که کاملا طبیعی است و نشان‌دهنده دفع خوب و عملکرد صحیح روده است. 

لباس مناسب برای نوزاد چند روزه

نحوه مراقبت از نوزاد تازه متولد شده به لباس او نیز مربوط می‌شود. لباس نوزاد باید راحت و از جنس نخ پنبه باشد. با توجه به فصل از لباس مناسب استفاده کنید. مثلا در فصل پاییز و زمستان یک شلوار، یک رکابی زیر دکمه و یک آستین بلند جلودکمه برای کودک مناسب است. این سه تکه در زمستان برای حفظ دمای بدن کودک و جلوگیری از احساس سرما کفایت می‌کند. ترجیحا برای نوزادان زیر شش ماه به جای زیر دکمه آستین بلند از جلو دکمه (مانتویی) استفاده کنید، زیرا پوشاندن و در آوردن آن راحت‌تر است و کودک اذیت نمی‌شود. حتما برای مراقبت از نوزاد تازه متولد شده در زمستان به نکات یاد شده در مورد پوست حساس نوزاد نیز توجه کنید.

مراقبت از نوزاد تازه متولد شده در تابستان باید با توجه به گرمای هوا صورت بگیرید. در فصل تابستان نیز می‌توانید از یک شلوارک و یک رکابی زیر دکمه یا آستین کوتاه زیر دکمه و یا رامپرهای نخ پنبه استفاده کنید. به این ترتیب کودک احساس گرما نمی‌کند. البته حتما به درجه کولر و جهت پخش سرمای کولر توجه کنید و هرگز کودک را در زیر باد مستقیم کولر قرار ندهید. 

در هر صورت چه در فصل تابستان و چه در فصل زمستان دمای بین 25 تا 27 درجه سانتی‌گراد، بهترین درجه برای اتاق کودک و فضایی است که کودک در آن می‌‌خوابد یا بازی می‌کند. 

مراقبت از نوزاد تازه متولد شده در بیمارستان

معمولا 24 ساعت اول زندگی هر نوزادی در بیمارستان سپری می‌شود. مادر بعد از وضع حمل و به هوش آمدن از عمل سزارین یا سرپا شدن از زایمان طبیعی باید شیردهی از پستان را آغاز کند. آغوز یا شیر اولیه که از سینه مادر جاری می‌شود، یکی از بهترین و بی‌نظیرترین ترکیبات برای سلامتی نوزاد است. شاید شیردهی در ساعات اولیه کمی سخت باشد و کودک سینه را نگیرد، اما حفظ خونسردی مادر و همت او برای شیر دادن باعث می‌شود که کودک کم کم سینه را بگیرد، بمکد و سیر شود. در هر بار شیردهی (هر دو ساعت یک بار) کودک تقریبا باید 30 دقیقه سینه را بمکد و شیر بخورد تا سیر شود.

در بیمارستان حتما پوشک نوزاد را چک کنید و به موقع پوشک را تعویض کنید. باید منتظر اولین مدفوع (مکونیوم) نوزاد باشید. به دمای بدن نوزاد، دمای اتاق، کالای خواب، جای خواب و به طور کلی راحتی نوزاد توجه ویژه‌ای داشته باشید. احتمالا صبح روز بعد از زایمان از شما اجازه گرفته می‌شود که کودک را حمام ببرند. تصمیم باشماست که به پرسنل بیمارستان این اجازه را بدهید یا نه، اما ما توصیه می‌کنیم برای پیشگیری از سرماخوردگی نوزاد، ترجیحا این اجازه را ندهید و حمام کردن را به بعد از ترخیص از بیمارستان موکول کنید و خودتان در خانه نوزاد را حمام کنید. 

قبل از اینکه اجازه ترخیص داده شود، نوزاد توسط پزشک اطفال بیمارستان چک می‌شود و در صورتی که همه شرایط برای ترخیص نوزاد از بیمارستان مساعد باشد، اجازه ترخیص داده می‌شود. توجه داشته باشید که ترخیص نوزاد با ترخیص مادر متفاوت است. گرچه غالبا هر دو با هم و همزمان با هم ترخیص می‌شوند، اما اجازه ترخیص مادر با پزشک زنان و زایمان و بعد از یک بار دفع مدفوع است. 

واکسیناسیون نوزاد از بدو تولد

انجام واکسیناسیون نوزاد در دو ماهگی، چهار ماهگی و شش ماهگی و سپس در 12 ماهگی و واکسن ۱۸ ماهگی لازم و ضروری است و دستوری است که در برنامه واکسیناسیون کشور وجود دارد. پیش از هر چیزی باید بگوییم که به هیچ وجه از واکسن زدن کودک خود نترسید. در هر صورت این کاری است که باید انجام بدهید و گریزی از آن ندارید. می‌توانید بعد از واکسن زدن کودک از کسی کمک بگیرید تا شما را همراهی کند. 

به طور کلی معمولا 12 ساعت اول و نهایتا 24 ساعت اول بعد از تزریق واکسن، احتمالا ساعات سختی برای کودک است. در این مدت باید مدام درجه حرارات بدن کودک را چک کنید و مراقبت باشید که او تب نکند. درجه بیشتر از 37.5 را جدی بگیرید و برای کم کردن آن اقدامات درمانی لازم را انجام دهید. درجه حرارت بدن کودک را در شب و هنگام خواب بیشتر و دقیق‌تر و سریع‌تر چک کنید؛ زیرا معمولا تب شب‌ها سراغ کودک می‌آید. شیردهی خوبی به کودک داشته باشید و مراقب محل تزریق واکسن باشید. 

ترجیحا کودک را حداقل تا 24 ساعت بعد از تزریق واکسن حمام نبرید. اگر کودک تب دارد، هرگز برای کاهش تب او، او را حمام نبرید. قبل از تزریق واکسن کودک را حمام ببرید و حمام بعدی او را به 48 ساعت بعد از تزریق واکسن موکول کنید.  

برای تعویض پوشک و شست و شوی باسن او می‌توانید از آب استفاده کنید، اما بعد از شست و شو حتما کاملا بدن کودک را خشک کنید. 

در 24 ساعت اول بعد از تزریق واکسن متناسب با وزن کودک، هر 4 ساعت یک بار از قطره استامینوفن برای کنترل تب و درد استفاده کنید. در 24 ساعت دوم هر 6 ساعت یک بار قطره بدهید و در صورت نبود تب، دادن قطره را قطع کنید. 

24 ساعت اول بعد از تزریق واکسن هر یک ساعت، یک ربع محل تزریق واکسن را با کمپرس یخ مراقبت کنید و در 24 ساعت دوم از کمپرس گرم استفاده کنید و حتما مراقبت دمای مناسب بدن نوزاد باشید.

اقدامات موثر برای کاهش تب کودک

اگر قرار است از دستمال نم‌دار برای کاهش تب کودک استفاده کنید، باید آن را در قسمت‌هایی قرار دهید که نبض وجود دارد؛ دو مچ دست‌ها، زیر گردن و روی شکم قسمت‌هایی هستند که با گذاشتن دستمال نم‌دار می‌توانید تب را کاهش دهید. هنگام استفاده از این تکنیک مراقبت سرد و گرم شدن بدن کودک باشید تا سرما نخورد. 

همچنین ماساژ کف پا با روغن زیتون، شیردهی مداوم، تن کردن لباس سبک و راحت، خنک نگه داشتن دمای محیط و استفاده از شیاف استامینوفن 125 با نظر پزشک برای کاهش تب کودک مفید هستند. 

واکسن پره‌ونار 13

لازم است در بحث واکسیناسیون به واکسن پره‌ونار 13 نیز اشاره کنیم. این روزها بسیاری از مادران در مورد این واکسن سوال می‌پرسند، زیرا توسط پزشکان زیادی تزریق این واکسن به نوزادان و کودکان پیشنهاد می‌شود. باید بدانید که واکسن پره ونار 13 که به واکسن ذات الریه نیز معروف است، برای جلوگیری از عفونت ذات‌الریه، عفونت خون، عفونت  مغز، عفونت  گوش و پیشگیری از سینوزیت مفید است و برای همه سنین قابل تزریق است. امروزه پزشکان زیادی تزریق این واکسن را پیشنهاد و تاکید می‌کنند. این واکسن برای نوزادان در چهار دوز در سه ماهگی، پنج ماهگی، هفت ماهگی و دوز آخر بین 13 تا 15 ماهگی تزریق می‌شود؛ اما قابلیت تزریق در کودکان با سنین بالاتر هم دارد که حتما پزشک اطفال باید در مورد آن نظر بدهد و تصمیم بگیرد. 

کلام آخر

در این مطلب سعی کردیم همه آنچه که برای مراقبت از نوزاد تازه متولد شده نیاز است، برای شما شرح دهیم. قطعا برای مراقبت از نوزاد و کودک نیاز است به نکات بی‌شمار دیگری نیز توجه کنیم، اما در این مطلب اختصاصا در مورد نی نی تازه متولد شده صحبت کردیم. به طور کلی سعی کنید برای مراقبت از نوزاد خود خونسرد باشید و با آگاهی و توجه نسبت به همه واکنش‌های نوزاد از او مراقبت کنید؛ نه خیلی سخت‌گیر باشید و نه خیلی بی‌خیال و سهل‌گیر.