آزمایش های لازم در سه ماهه دوم بارداری

آزمایش‌ها و سونوگرافی‌هایی که از هفته 15 تا انتهای هفته 28 حاملگی انجام می‌شود را آزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری می‌نامند که شامل آزمایش غربالگری سه ماه دوم بارداری، سونوگرافی ناهنجاری‌ها یا آنومالی اسکن، غربالگری دیابت بارداری یا آزمایش خون سه ماه دوم بارداری (تست گلوکز)، چکاپ دوم بارداری و... است. در این مقاله، درباره مهم‌ترین تست‌های سه ماهه دوم بارداری صحبت خواهیم کرد.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

سه ماهه دوم بارداری؛ سه ماهه امن بارداری 

آزمایشاتی که از هفته پانزدهم تا انتهای هفته بیست و هشتم حاملگی انجام می‌شود را آزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری می‌نامند. این بازه زمانی مناسبی برای انجام فعالیت‌هایی است که گاهی در زمان‌های دیگر بارداری با محدودیت همراه هستند. فعالیت‌هایی مثل: کارهای دندان پزشکی، واکسیناسیون، جراحی‌های احتمالی، مسافرت و حتی مصرف برخی داروها. چرا که در این دوره، هم از حساسیت وضعیت جنین نسبت به سه ماهه اول کم شده است و هم شرایط مادر(وزن، اندازه رحم)، او را کمتر دچار محدودیت می‌کند.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

تست‌های روتینی که در سه ماهه دوم بارداری انجام می‌گیرند

مهم‌ترین آزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری شامل موارد زیر هستند: 

1. آزمایش غربالگری سه ماه دوم بارداری
2. سونوگرافی ناهنجاری‌ها یا آنومالی اسکن
3. غربالگری دیابت بارداری یا آزمایش خون سه ماه دوم بارداری (تست گلوکز)
4. چکاپ دوم بارداری

مرحله دوم غربالگری جنین یا کواد مارکر(چهار شاخص)

مرحله دوم غربالگری جنین از مهم‌ترین آزمایشات و سونوگرافی سه ماهه دوم بارداری است؛ تست‌های سه ماهه دوم بارداری، باتوجه به نتیجه غربالگری‌ اول از جانب پزشک درخواست می‌شود که با هدف بررسی احتمال وجود مشکلات شایع ژنتیکی در جنین مثل سندروم دان (منگلیسم) در دو مرحله، یکی غربالگری سه ماهه اول و دیگری در سه ماهه دوم بارداری انجام می‌شوند. مرحله دوم غربالگری جنین ( یا همان تست چهار شاخص) از هفته پانزدهم تا هفدهم بارداری انجام می‌گیرد. در این زمان با گرفتن یک نمونه خون از مادر و بررسی چهار شاخص مخصوص جنینی و بارداری (شامل دو نوع هورمون و دو نوع پروتئین)، به بررسی میزان خطر وجود مشکلات ژنتیک در جنین پرداخته می‌شود. 

* مقاله عدد نرمال سونوگرافی nt را مطالعه کنید.

مهم‌ترین نکته، مراجعه به همان آزمایشگاهی است که مرحله اول غربالگری در آن انجام گرفته است. بهتر است که برای داشتن نتیجه دقیق‌تر از آزمایشات غربالگری، جواب تست مرحله اول و مرحله دوم با هم ترکیب شوند و احتمال در خطر بودن جنین، با تفسیر نتایج دو تست بررسی شود. کنار هم گذاشتن نتایج توسط آزمایشگاه و نرم‌افزارهای مخصوص انجام می‌گیرد و هزینه مجزایی ندارد. به این روش بررسی نتایج، غربالگری یکپارچه نیز گفته می‌شود.

آزمایش آلفا فیتوپروتئین

در برخی از بارداری‌های کم خطر، پزشک آزمایشی را با نام بررسی آلفا فیتو پروتئین برای مادر درخواست می‌دهد. این آزمایش که یکی از 4 شاخص مورد بررسی در غربالگری مرحله دوم بارداری است، با گرفتن یک نمونه خون از مادر و آنالیز آن انجام می‌گیرد. برای انجام این آزمایش، نیاز به ناشتا بودن نیست. بررسی این پروتئین جنینی با هدف تعیین احتمال وجود نقایص جنینی انجام می‌شود. 

نتایج غربالگری سه ماهه دوم 

• بارداری‌هایی که از نظر احتمال وجود مشکلات ژنتیکی پرخطر تشخیص داده شدند، باید هرچه سریع‌تر تحت آمنیوسنتز قرار بگیرند.
• برای بارداری‌هایی که در گروه خطر متوسط قرار دارند، باتوجه به نظر پزشک، انجام سونوگرافی دقیق ناهنجاری‌ها یا تست NIPT (بررسی سلول های جنینی داخل خون مادر) درخواست می‌شود.
• افراد دارای بارداری‌های کم خطر، نیازی به انجام آزمایشات تکمیلی ندارند.

هزینه آزمایش سه ماه دوم بارداری

هزینه انجام غربالگری دوم با هزینه سایر آزمایشات در سه ماهه دوم بارداری فرق دارد. به طور کلی قیمت انجام آزمایش‌ها در شهرهای مختلف و مراکز دولتی و خصوصی متفاوت است. به‌طور تقریبی، هزینه انجام این مرحله از غربالگری در سال 98 حدود 300-250 هزار تومان است. معمولاً هزینه‌های غربالگری تحت پوشش بیمه پایه نیست اما بیمه‌های تکمیلی، بخشی از این هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند.

* مقاله چند درصد جواب آمینوسنتز مثبت است را مطالعه کنید.

سونوگرافی ناهنجاری ها (آنومالی)

از هفته هجدهم تا بیست و دوم بارداری، موعد انجام سونوگرافی ناهنجاری‌ها یا همان آنومالی اسکن است. در این سونوگرافی که با بررسی دقیق تمامی اعضای قابل مشاهده جنین ( مثل سیستم عصبی، سیستم گوارش، سیستم ادراری، قلب و غیره) انجام می گیرد، ناهنجاری‌ها و مشکلات جنینی تشخیص داده می‌شود. در طی این سونوگرافی، با قطعیت می‌توان در مورد جنسیت جنین، اظهار نظر کرد. انجام سونوگرافی ناهنجاری‌ها، به تمامی مادران باردار به خصوص مادران با بارداری‌های دو یا چند قلو توصیه می‌گردد. عموماً با توجه به محدود بودن زمان سقط در کشور ما، انجام این سونوگرافی را تا قبل از 19 هفتگی به مادران باردار توصیه می‌کنند تا اگر جنین دچار مشکل بود، امکان سقط وجود داشته باشد.

سونوگرافی تعیین جنسیت

خوب است بدانید، سونوگرافی با نام سونوگرافی تعیین جنسیت وجود ندارد، اما در کنار سایر موارد مهم و ضروری که در هر سونوگرافی بارداری انجام می‌گیرد، جنسیت جنین از زمانی که قابل شناسایی باشد با خواست پدر و مادر گزارش می‌گردد. در طی انجام سونوگرافی، ناهنجاری‌ها یا همان آنومالی اسکن، یعنی از 18 تا 22 هفتگی، امکان شناسایی جنسیت جنین با احتمال بالایی فراهم است. 

غربالگری دیابت بارداری در آزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری

دیابت یا بالا رفتن میزان قند در خون مادر، بیماری مهمی است که در دوران بارداری مورد ارزیابی قرار می گیرد. به علت وجود هورمون‌های بارداری، شرایط بدن مادر مستعد ابتلا به بیماری افزایش قند خون است. به این نوع افزایش قند خون که به خاطر هورمون‌های بارداری و در طول دوران حاملگی، خودش را نشان می دهد، افزایش قند خون بارداری یا دیابت بارداری گفته می‌شود. دیابت برای مادر و جنین شرایط پر خطری را ایجاد می‌کند و می‌تواند بارداری را با مشکلاتی چون سقط یا مرگ جنین، سخت شدن زایمان و غیره مواجه کند. به همین خاطر انجام تست قند بارداری، برای وجود این بیماری در تمامی مادران باردار ضروری است.

* مقاله غذاهای پایین آورنده قند خون در بارداری را مطالعه کنید.

نحوه انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

یکی از آزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری، آزمایش غربالگری دیابت است که از هفته 24 تا 28 بارداری قابل انجام است. برای انجام این آزمایش، داشتن 8 ساعت ناشتایی الزامی است. بهتر است دو سه روز قبل از انجام آزمایش، حجم غذاهای مصرفی مادر از روزهای قبل، تفاوت آنچنانی نداشته باشد. آزمایش غربالگری دیابت به چندین شکل انجام می‌گیرد، رایج‌ترین نوع این آزمایش، آزمایش قند خون سه نوبت است. در این آزمایش، ابتدا یک نمونه خون در شرایط ناشتایی مادر گرفته می‌شود. سپس به مادر یک محلول شیرین(قند) داده می‌شود. مادر باید این محلول را ظرف پنج دقیقه بنوشد. سپس یک ساعت و دو ساعت بعد از خوردن محلول شیرین، مجدد آزمایش خون بدهد.

* مقاله هفته پانزدهم بارداری را مطالعه کنید.

تفسیر آزمایش سه ماه دوم بارداری

نکته مهم در تفسیر آزمایش غربالگری سه ماه دوم بارداری این است که در این غربالگری نیز مانند مرحله اول، عواملی مثل سن مادر بسیار موثر هستند. نتایج زیر به معنی مثبت بودن آزمایش غربالگری سه ماه دوم بارداری بوده یا به عبارت دیگر محدوده پر خطر (high risk) است:

• عدد ۲۵۰ یا کمتر برای تریزومی ۲۱ یا سندروم دارون
• عدد ۱۰۰ یا کمتر برای تریزومی ۱۳ و ۱۸
• عدد ۱۰۰ یا کمتر برای نقایص لوله عصبی جنین

محدوده‌ ریسک متوسط یا بینابینی (borderline risk) این غربالگری نیز به شرح زیر است:    

• ۲.۵  ≥ AFP ) Mom )
• ۳.۰    ≥ Hcg) Mom )
• ۳.۰   ≥ Inhibin A.) Mom )
• ۰.۴    ≤  Mom (UE3)

آزمایش‌های تکاملی سه ماهه دوم بارداری

در هفته های 24 تا 28 بارداری، در کنار آزمایش دیابت بارداری، برای مادر آزمایش‌های دیگری هم در خواست می‌شود که عبارتند از:

• آنالیز ادرار و کشت ادرار؛
• شمارش سلول‌های خونی؛
• کومبس غیرمستقیم (آنتی بادی ضد گلبول قرمز) در افراد مورد نیاز.

چکاب و مراقبت بارداری در سه ماهه دوم

در طول سه ماهه دوم، علاوه برآزمایش‌های سه ماهه دوم بارداری، معاینات و مراقبت‌های پزشکی معمولاً به صورت هر ماه یک بار انجام می‌شود. مواردی که بررسی می‌شوند، عبارتند از:

• علایم حیاتی مادر (فشار خون، نبض، دمای بدن و تنفس)؛
• وزن جنین؛
• صدای قلب جنین، لمس حرکات جنین و رشد جنین؛
• ارتفاع رحم؛
• حال عمومی مادر و معاینه فیزیکی(چشم، پوست، اندام و..)؛
• و بررسی هر مشکل یا نگرانی که مادر ذکر می‌کند.

در این ویزیت‌ها، مکمل‌ها و داروهای مورد نیاز برای مادر تجویز می‌گردد. همچنین اگر نیاز به واکسیناسیون یا اقدامات درمانی دندان وجود داشته باشد، این زمان بهترین موقع برای انجام چنین فعالیت‌هایی است.