قولنج نوزادی یا کولیک در نوزادان | علل و علائم آن

اگر شما هم به‌تازگی مادر و پدر شده باشید، با گریه‌های بی‌دلیل و شدید نوزاد خود برخورد کرده‌اید. شاید دیگران به شما گفته باشند که نوزادتان قولنج یا کولیک دارد. اگر می‌خواهید بدانید کولیک نوزادی چیست لازم است بدانید همه‌‌ی نوزادان در سه‌ماهه‌ی اول زندگی خود بیش از هر زمان دیگری گریه می‌کنند اما گاهی این گریه طبیعی نیست.

کولیک نوزادی چیست؟

سوال بسیاری از والدین این است که کولیک نوزادی چیست؟ قولنج یا کولیک نوزادی به گریه‌ی نوزاد‌ سالمی گفته می‌شود که:

• بیش‌تر از سه ساعت در روز باشد.
• بیش‌تر از سه روز در هفته رخ دهد.
• بیش‌تر از سه هفته طول کشیده باشد.

کولیک نوزادان اغلب از هفته‌ی سوم تا ششم نوزادی شروع می‌شود و در بیشتر موارد تا ماه سوم یا چهارم برطرف می‌گردد.

علت کولیک در نوزادان چیست؟

همانطور که گفته شد علت مشخصی برای کولیک وجود ندارد. ممکن است به‌دلیل مشکلات گوارشی نوزاد باشد. یا نوزاد به ماده‌ی غذایی خاصی در رژیم غذایی مادر حساس باشد. گاهی گفته می‌شود ممکن است کولیک به دلیل ترس نوزاد از مواجهه با دنیای ناشناخته اطراف، شنیدن صداهای جدید و دیدن تصاویر متنوع باشد.

کولیک در چه نوزادانی بیش‌تر رخ می‌دهد؟

کولیک در 40 درصد نوزادان رخ می‌دهد و هیچ علت مشخصی ندارد. کولیک در گروه‌های زیر با احتمال یکسان رخ می‌دهد.

• نوزادان دختر و پسر
• نوزادانی که با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌شوند
• نوزادان نارس و نوزادان با تولد به موقع
• نوزادان اول یا دوم (و یا چندم)

علائم کولیک در نوزادان

گاهی گریه نوزادان به دلایلی غیر از کولیک است. دلایل شایع گریه‌ی نوزادان شامل موارد زیر است.

• گرسنگی: سعی کنید نوزادتان را تغذیه کنید. اغلب نوزادان هر چند ساعت به شیر نیاز دارند.
• خستگی: گاهی گریه‌ی نوزادان به‌خاطر خواب‌آلودگی و خستگی است.
• درد: نوزاد را لمس کنید تا مطمئن شوید خیلی گرم یا سرد نباشد. شاید پوشک او تنگ باشد.
• حساسیت غذایی: ممکن است نوزادان به ماده‌ی غذایی خاصی در رژیم غذایی مادر حساس باشند. برخی مواد غذایی مثل شیر گاو، تخم‌مرغ، مغزها و گندم به‌طور مستقیم روی شیر مادر اثر می‌گذارند. حساسیت کودک به پروتئین گاوی نیز در این زمینه مطرح است. این مواد غذایی می-توانند باعث درد شکمی و دل‌پیچه شوند.

این بیماری اغلب بعد از تمام شدن دوره کولیک در 4-3 ماهگی تشخیص داده می‌شود. اغلب گریه‌های بی‌دلیل نوزادان علت خطرناکی ندارد. اگر همه‌ی موارد بالا را رعایت کردید و به نکته‌ی خاصی نرسیدید، به قولنج یا کولیک نوزادی شک کنید. برای پیگیری قولنج در خانه می‌توانید الگوی گریه‌ی نوزادتان را یادداشت کنید و دراختیار پزشک قرار دهید.

تعیین الگوی گریه کودک

• گریه چه زمانی شروع می‌شود؟
• چقدر ادامه پیدا می‌کند؟
• چه چیزهایی باعث شروع گریه می‌شود؟
• چه چیز‌هایی آن را بهتر می‌کند؟
• آیا هر روز در ساعت مشخصی گریه می‌کند یا الگوی گریه‌ی او متغیر است؟
• صدا و شدت گریه‌ی نوزاد چگونه است؟
• چه زمان‌هایی و به چه مقدار نوزاد را تغذیه می‌کنید؟ (گاهی علت کولیک تغذیه‌ی کم و زیاد نوزاد است).

برای آن‌که مطمئن شوید گریه‌ی نوزادتان به‌دلیل کولیک است، اول باید از سلامت نوزاد مطمئن شوید. پس به پزشک مراجعه کنید. او با معاینه کودک و انجام آزمایشات با رد کردن عفونت ادراری، عفونت گوش، رفلاکس و سایر بیماری‌های شایع تشخیص کولیک را نهایی می‌کند.  در‌صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم زیر به پزشک مراجه کنید.

• تب بیش‌تر از 38 درجه
• اگر نوزادتان نسبت به همیشه کمتر فعالیت دارد یا هوشیار نیست.
• خوب شیر نمی‌خورد یا هنگام خوردن شیر، سینه یا شیشه‌ی شیر را به‌خوبی مک نمی‌زند.
• اگر وزن نمی‌‌گیرد یا در‌حال کاهش وزن است.
• مدفوع شل یا مدفوع خونی
• استفراغ (اگر محتویات معده با فشار بیرون آمده یا استفراغ نوزاد از بینی)
• اگر هر کاری کردید گریه‌ی نوزاد قطع نشد.

تفاوت گریه‌ی عادی و گریه‌های نوزاد کولیکی از قرار زیر است.

• گریه‌های نوزاد کولیکی بلندتر و با قدرت بیش‌تری است. انگار نوزاد از درد جیغ می‌کشد.
• والدین نمی‌توانند شدت گریه را کاهش دهند.
• نوزاد در دوره‌ی کولیک، شکم سفت و عضلات گرفته‌ای دارد و پشت نوزاد حالت کمانی می‌گیرد.
• گریه‌های کولیک نوزادان اغلب ناگهانی و در عصر و سر شب اتفاق می‌افتد.

راهکارهای خانگی درمان قولنج نوزادان چیست؟

هیچ درمان قطعی برای کولیک وجود ندارد. برخی راه‌کارها برای کم کردن دفعات کولیک نوزاد وجود دارد و ادامه به این مسئله پرداخته شده که راهکارهای خانگی درمان کولیک نوزادی چیست.

• هنگام شیر دادن به نوزاد بیش‌تر تلاش کنید تا نوزاد بادگلو خارج کند.
• اگر نوزادتان با شیشه شیر می‌خورد، شیشه‌اش را عوض کنید. (شاید نوزاد شما به مواد استفاده شده در ساخت شیشه حساس باشد و یا شیشه‌ی استفاده شده موجب بلع هوا شود).
• بهتر است مادر مواد آلرژی‌زای کمتری استفاده کند.
• برای نوزاد ترانه آرام بخوانید یا صدای ضبط شده ضربان قلب را پخش کنید.
• پشت و کمر نوزاد را نوازش کنید.
• نوزاد را به سینه خود بچسبانید و آرام نفس بکشید.
• حمام آب گرم کمک‌کننده است.
• تکان دادن آرام و ممتد کودک در ننو، گهواره یا ماشین سواری
• صداهای سفید و یکنواخت مانند سشوار، ماشین لباسشویی و جاروبرقی را امتحان کنید.
• قندان‌پیچ کردن نوزاد با روش صحیح ازکولیک پیش‌گیری می‌کند.
• تغییر رژیم غذایی نوزاد از شیرمادر به شیر خشک تاثیری در بهبود کولیک نوزادی ندارد.
• انجام دادن نحوه‌ی صحیح قنداق کردن نوزاد

راهکار کاهش قولنج در نوزادان تغذیه شونده با شیر خشک

برای نوزادانی که با شیشه تغذیه می‌شوند، شیشه‌هایی استفاده کنید که عبور و بلع هوا را کم‌تر می‌کنند. نوزاد خود را هنگام تغذیه در حالت ایستاده نگه دارید. این تکنیک‌ها بلع هوا را کمتر می‌کنند. بنابراین می‌توانند کولیک نوزادی را بهبود بخشند. برای نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند، از شیرخشک متفاوتی استفاده کنید. پزشکان گاهی شیر خشک هایپوآلرژی را برای بهبود کولیک تجویز می‌کنند که ممکن است موثر باشد. اما اگر این روش تاثیرگذار نبود باید به رژیم عادی نوزاد برگردیم. چون رژیم‌های بدون آلرژی گران‌قیمت‌تر هستند و اگر بهبودی کولیک حاصل نشود، ادامه‌ی رژیم ضرورتی ندارد.

تاثیر رژیم غذایی مادر بر کولیک نوزادی

مادران با نوزادان کولیکی بهتر است از مواد آلرژی‌زا در رژیم‌های غذایی خود استفاده نکنند. راهکار مناسب این است که مادر هر هفته یک ماده‌ی غذایی آلرژی‌زا را از رژیم غذایی خود حذف کند. سپس تاثیرش را بر گریه‌ی کودک ببیند. اگر بهبودی حاصل نشد، مادر می‌تواند به رژیم غذایی قبل برگردد. مغز‌ها، سویا، تخم‌مرغ، شیر، کلم، گل‌کلم، پیاز و شکلات یا هر نوع کافئین از جمله مواد آلرژی زا هستند. از بین این مواد حذف شیر گاو موثرتر بوده‌است. شیر گاو به‌خصوص در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، احتمال بیش‌تری برای ایجاد کولیک نوزادان دارد.

درمان دارویی کولیک نوزادان

قطره کولیک ایز (Colic Ez)

حاوی اسانس شوید و رازیانه و داروی سایمتیکون است. به طور گسترده برای درمان کولیک تجویز می‌شود اما تاثیر قطره کولیک ایز قطعی نیست.

• دستور و زمان مصرف : ۱۵ دقیقه قبل از غذا
• زیر ۶ماه : ۱۰قطره، روزانه ۴ بار 
• ۶ الی۱۲ ماه : ۱۵قطره، روزانه ۴ بار 
• بالای ۱۲ ماه : ۲۰ قطره، روزانه ۴ بار

شربت گریپ میچر (Gripe Mixture)

این دارو در نوزادان زیر یک ماه نباید مصرف شود. حاوی فراورده‌های گیاهی نعنا، زنجبیل و رازیانه است که بسیار تجویز می‌شود اما اثربخشی این دارو هم تایید نشده است.

دستور مصرف:

• نوزادان : یک تا شش ماه : یک قاشق مرباخوری 
• کودکان شش ماه تا ۲ سال : دو قاشق مرباخوری 
• کودکان بالاتر از ۲سال : ۲ تا ۳ قاشق مرباخوری 

قطره کیدی کولیک (kidi colic)

این دارو حاوی دایمتیکون، روغن شوید و روغن رازیانه است.

• دستور و زمان مصرف: ۱۵ دقیقه قبل از غذا
• نوزادان کمتر از ۶ ماه : ۱۰-۵ قطره ۴ بار در روز 
• نوزادان ۱۲-۶ ماه : ۲۰-۱۰ قطره ۴ بار در روز 
• کودکان بالای ۱ سال : ۲۰ قطره ۴ بار در روز 

پروبیوتیک‌ها

تاثیر مواد پروبیوتیک بر کولیک نوزادانی که شیر مادر می‌خورند، مثبت گزارش شده است ولی در نوزادانی که شیرخشک می‌خورند، نباید تجویز شود. این دارو به نام‌های مختلف در بازار دارویی موجود است :

قطره پدی‌لاکت (Pedilact) و بی‌بی کر (baby care)

برای، کودکان زیر ۲ سال روزی ۵ تا ۱۵ قطره براساس سن و وزن کودک

درمان کولیک نوزادی در طب سنتی

درباره‌ی داروهای گیاهی و طب سنتی باید در‌نظر داشت که تجویز آن‌ها برای کودکان به‌خصوص کودکان زیر یک سال بدون مشورت پزشک اصلا توصیه نمی‌شود. با این حال اثربخشی یک‌سری داروهای گیاهی اثبات شده‌اند که با مشورت با پزشک کودک‌تان می‌توانید از آن‌ها بهره بگیرید.

گیاه بابونه در کولیک نوزادان

این گیاه خاصیت‌های فراوانی دارد. برای آرامش‌بخشی، خواب بهتر، رفع دل‌پیچه و دل‌درد، بهبود اسهال در کودکان و در بعضی نوزادان در بهبود کولیک نوزادی موثر بوده‌است. به‌طور کلی داروهای گیاهی تداخلات پیش-بینی نشده‌ای دارند. برخی با مصرف بابونه و مشتقات آن دچار واکنش‌های آلرژیک می‌شوند.

گریپ واتر در کولیک نوزادان

گریپ‌واتر اصطلاحی است که برای ترکیب بی‌کربنات‌سدیم و یک‌سری گیاهان (مثل زنجبیل، بابونه، هل، رازیانه، شیرین بیان، دارچین، میخک، شوید، بادرنجبویه یا نعناع تند با فرمول ترکیبی خاص) گفته می‌شود. گریپ‌واتر برای درمان نفخ شکم نوزاد، دل‌درد، درد دندان، سرفه و کولیک نوزادان استفاده می‌شود. این ترکیب را بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید.

فلوس در کولیک نوزادان

این ترکیب اثرات ضد التهابی دارد و برای رفع دل‌درد و یبوست در کودکان یک تا شش سال استفاده می‌شود. با این که گاهی اثر فلوس بر کولیک نوزاد دیده شده اما مصرف این ماده در کودکان زیر یک سال توصیه نمی‌شود. فلوس در کودکان یک تا شش سال اثر خوبی روی درمان یبوست نوزاد تازه متولد شده دارد که البته برای مصرف باید با پزشک مشورت کنید.

نکات مهم که والدین نوزادان کولیکی باید بدانند

والدین نوزادان کولیکی استرس و عذاب زیادی را متحمل می‌شوند. داشتن نوزاد کولیکی می‌تواند زندگی والدین را مختل کند و حتی روی روابط زوجین اثر بگذارد. اما سوال این است که چه می‌توان کرد؟

1. حتما از کمک نزدیکان خود استفاده کنید. گاهی نوزادتان را به افراد مطمئن دیگری که می‌شناسید بسپارید و به مکانی آرامش‌بخش بروید. آرامش روانی شما برای سلامت نوزاد اهمیت دارد.  حتما از یک مشاور کمک بگیرید و صحبت کنید. این مقاله را به همسر یا پرستار فرزندتان نیز بدهید تا مطالعه کند. والدین نوزاد کولیکی باید حتما با یکدیگر همکاری کنند. اگر تنها هستید و واقعا کلافه شده‌اید، نوزاد را برای دقایقی در یک محیط امن تنها بگذارید. نوزاد باید روی کمرش خوابیده‌باشد. اطراف نوزاد با بالش یا پتو محفوظ ایجاد کنید تا غلت نزند. 
2. حال که می‌دانید کولیک نوزادی چیست لازم است بدانید تکان‌ دادن شدید نوزاد، فریاد زدن، کتک زدن و یا دست روی دهان نوزاد گذاشتن اصلا کمک‌کننده نیست و حتی شرایط را بدتر می‌کند. سندروم نوزاد تکان خورده اصطلاحی است که برای نوزادانی استفاده می‌شود که والدین آن‌ها از گریه‌ی زیاد آن‌ها خسته شده‌اند و آن‌ها را به‌شدت تکان می‌دهند. گردن نوزادان استحکام زیادی ندارد و به شدت جابه‌جا می‌شود. سر نیز همراه گردن جابه‌جا شده و آسیب زیادی به مغز می‌رسد. ممکن است حتی مرگ رخ دهد.