مدفوع زیاد کودکان نشانه چیست | علل و درمان مدفوع زیاد نوزاد
چرا کودک من اخیرا دفع مدفوع زیادی دارد؟ علت حجم زیاد مدفوع چیست؟ مدفوع زیاد نوزاد نشانه چیست؟ والدین اغلب این سوال‌ها و سوالات مشابه را زیاد می‌پرسند. کیفیت و مفدار دفع مدفوع در نوزادان و کودکان مختلف متفاوت است. در این مقاله ابتدا مقدار و چگونگی دفع طبیعی نوزادان و کودکان را بازگو خواهیم کرد و سپس به علل مدفوع زیاد کودکان خواهیم پرداخت. در ادامه به رابطه‌ی دفع و وزن کودک و نوزاد اشاره می‌کنیم.
مقدار طبیعی مدفوع‌کردن در کودکان چقدر است؟
مقدار طبیعی دفع در کودکان مختلف متفاوت است. این مقدار بسته به سن، ژنتیک و تغذیه‌ی کودک متفاوت است. اما در ارتباط با انواع شکل مدفوع نوزادان می‌توان قواعدی را به‌طور کلی بیان نمود و از این طریق، مدفوع زیاد کودکان را تشخیص داد.
- نوزادان در هفته‌ی اول زندگی به‌طور میانگین روزی چهار بار دفع انجام می‌دهند. دفع نوزادان شل و آبکی است. برای عده‌ای از نوزادان این مقدار تا ده بار دفع در روز می‌رسد. حتی بعضی از نوزادان در حین شیرخوردن دفع می‌کنند. بنابراین تا حدودی حجم مدفوع زیاد در کودکان تازه متولد شده طبیعی ست.
- مدفوع نوزاد دو هفته ای می‌تواند متفاوت باشد. در سه‌ماهه‌ی اول زندگی کودکان تا روزی دو بار یا بیشتر دفع انجام می‌دهند. مدفوع آن‌ها هنوز شکل جامد نگرفته است. اما گروهی از کودکان هم فقط یک‌بار در هفته دفع دارند. البته این کودکان باید از نظر ابتلا به بیماری‌های گوارشی بررسی شوند.
- کودک دو ساله چند بار در روز مدفوع می کند؟ تا دو سالگی کودکان حداقل روزی یک بار دفع می‌کنند. مدفوع آن‌ها نرم اما فرم گرفته است.
- تعداد دفعات مدفوع کودک ۴ ساله چقدر است؟ از 3 تا 4 سالگی نیز انتظار می‌رود که کودک حداقل یک بار در روز دفع داشته باشد.
حالا که براساس این تعداد دفعات طبیعی مدفوع، می‌توانید میزان مدفوع زیاد را تشخصی داده و بررسی کنید که مدفوع زیاد نشانه چیست. والدین باید بدانند که اجابت مزاج در کودکان متفاوت است. گروهی از آن‌ها بعد از هر دفعه غذا‌خوردن دفع دارند اما گروهی دیگر یک روز در میان دفع انجام می‌دهند. رنگ مدفوع نوزاد در سنین مختلف و در رژیم‌های غذایی گوناگون متفاوت است و می‌تواند به رنگ زرد، سبز یا به شکل رگه های قهوه ای در مدفوع نوزاد یا حتی وجود دانه های سفید در مدفوع نوزاد باشد. در مدفوع نوزادان حتی گاهی ذراتی شبیه دانه و بذر دیده می‌شود. اما دیدن خون در مدفوع یا مدفوع سیاه درکودکان هیچ‌گاه طبیعی نیست.
*علت مدفوع سبز نوزاد شیر خشکی چیست | معرفی روشهای درمانی موثر
علت مدفوع زیاد کودکان
دلیل تکرر مدفوع در کودکان چیست؟ علت زیاد کارکردن شکم کودک می‌تواند وابسته به عوامل محیطی یا ژنتیکی باشد. مثلا حرکات لوله‌ی گوارش در گروهی از کودکان بیشتر و قوی‌تر است. یکسری از علل ادرار و مدفوع زیاد کودکان عبارتند از؛
- تغذیه‌ی کودک؛ دستهای از مواد غذایی می‌توانند باعث ایجاد مدفوع شل یا مدفوع زیاد در کودکان شوند. این مواد غذایی عبارتند از میوه‌ها، سبزی‌ها، مواد سبوس‌دار و فیبرها. بنابراین بعد از خوردن غذاهای فیبردار ایا مدفوع زیاد نوزاد طبیعی است؟ بله زیرا فیبر تجزیه نمی‌شود و از طریق مدفوع دفع می‌گردد.
- آب زیاد؛ مصرف زیاد آب هم موجب دفع مدفوع شل و زیاد می‌شود.
- اسهال؛ اسهال یکی از مهم‌ترین علل مدفوع زیاد کودکان و از دست‌دادن آب بدن است. اصلی‌ترین نشانه اسهال، شل بودن مدفوع یا مشاهده مدفوع زرد روشن در كودكان است. درمورد این بیماری در ادامه توضیحات کامل‌تری ارائه داده خواهد شد.
علت مدفوع زیاد نوزادان
مدفوع زیاد در نوزادان می‌تواند کاملا طبیعی باشد. در هفته‌ی اول زندگی، ممکن است نوزادان تا روزی ده بار دفع مدفوع داشته باشند. لازم به ذکر است که علت دفع زیاد مدفوع در کودکان لزوماً بد نیست و نشان از سلامتی دستگاه گوارش و تغذیه کافی او دارد. مدفوع زیاد کودکان شیرخشکی، می‌تواند به دلیل عدم سازگاری نوزاد با فرمول شیرخشک باشد. در نوزادان تغذیه شونده با شیر مادر تغییرات رژیم غذایی مادر می-تواند موجب دفع مدفوع زیاد نوزادان شود. به‌صورت‌کلی دفع مدفوع زیاد در کودکان تغذیه شونده با شیر مادر بیشتر دیده می‌شود. همچنین علت مدفوع سفید کودک در بیشتر موارد همین بخش‌های تجزیه نشده‌ی شیر است که به مرور و با بهبود سیستم گوارش کودک بهتر می‌شود.
*قطره پدی لاکت برای چیست و چه کمکی می کند
اسهال در کودکان و نوزادان
در این قسمت از مقاله درمورد یکی از مهم‌ترین علل مدفوع زیاد کودکان یعنی اسهال صحبت خواهیم کرد. اسهال به دفع مکرر مدفوع شل و آبکی گفته می‌شود و اصلی‌ترین دلیل مدفوع زیاد کودکان است. اگرچه اسهال به‌ندرت خطرناک می‌شود اما شیوع بسیار بالایی دارد.
*چگونه باد شکم نوزاد را بگیریم + معرفی روشهای موثر
اسهال در کودکان و نوزادان تعاریف متفاوتی دارد. در نوزادان به دفع مدفوعی شل‌تر و آبکی‌تر از معمول یا دفع مدفوع دو برابر حالت عادی گفته می‌شود. در کودکان اسهال به حالتی اطلاق می‌شود که کودک سه نوبت یا بیشتر دفع مدفوع شل و آبکی داشته باشد. البته گاهی سرریز شدن مدفوع با اسهال اشتباه گرفته می‌شود. درکودکانی که از یبوست مزمن رنج می‌برند، ممکن است حجم کمی از مدفوع شل خارج شود و لباس کودک را لکه‌دار کند. این‌حالت نباید با بی‌اختیاری مدفوع یا اسهال اشتباه گرفته شود. درمان یبوست باید در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شود.
انواع اسهال کودکان و علل آن
علت دستشویی رفتن زیاد مدفوع به دو نوع اسهال حاد و مزمن تقسیم می‌شود.
اسهال حاد کودکان
علائم اسهال حاد کمتر از دو هفته طول می‌کشد. شایع‌ترین دلایل اسهال حاد کودکان عبارتند از؛
- گاستروانتریت ویروسی و باکتریایی (التهاب معده و روده)
- عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها (اغلب اسهال شدید ایجاد نمی‌کنند و پس از اتمام آنتی‌بیوتیک بهبودی حاصل می‌شود. اگر اسهال کودک شدید یا اسهال خونی بود یا تا دو روز پس از اتمام آنتی بیوتیک بهتر نشد به پزشک مراجعه کنید).
- مسمومیت غذایی
- حساسیت به غذا که به طور ویژه علت مدفوع زیاد کودک در روز در کودکانی ست که به تازگی خوردن غذای کمکی را شروع کرده‌اند.
* تکرر ادرار در کودکان نشانه چیست + روشهای درمان
اسهال مزمن کودکان
علائم اسهال مزمن بیش از دو هفته به‌طول می‌انجامد. دلایل آن عبارتند از؛
- عفونت‌ها که می‌تواند با مشاهده مدفوع سبز در کودکان یا رنگ‌های دیگر همراه باشد.
- رژیم غذایی
- بیماری سلیاک (علائم گوارشی مانند اسهال و لاغری بعد از شروع غذای کمکی دیده می‌شود. لاغری به‌علت افت اشتها و کاهش جذب مواد غذایی همراه است زیرا مدفوع زیاد نوزاد باعث لاغری می‌شود).
- بیماری سیستیک فایبروزیس یا سی اف (بیماری ژنتیکی با درگیری گسترده‌ی ارگان‌های مختلف به‌خصوص ریه‌ها و دستگاه گوارش که می‌تواند اسهال ایجاد کند اما کاهش اشتها نمی‌دهد).
- حساسیت کودک به پروتئین گاوی و عدم تحمل پروتئین شیرگاو و سویا
- عدم تحمل لاکتوز
- بیماری روده‌ی تحریک‌پذیر یا IBS (این بیماری به‌ندرت در کودکان ایجاد می‌شود. در صورت وقوع می‌تواند دوره‌های متناوب اسهال و یبوست یا شقاق مقعدی با برتری یکی از این دو باشد. نفخ شکم کودک یکی از تظاهرات شایع این بیماری است).
انواع اسهال عفونی
عفونت‌هایی که منجر به اسهال می‌گردند توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شود و می‌توانند منجر به تعداد دفعات زیاد مدفوع در کودکان شوند. اسهال ناشی از عوامل عفونی مختلف علائم متفاوتی ایجاد می‌کند. تشخیص انواع اسهال برعهده پزشک است. ممکن است برای تشخیص قطعی و بررسی شدت آن نیاز به آزمایش خون و مدفوع وجود داشته باشد.
اسهال ویروسی
روتاویروس‌ها از شایع‌ترین علل اسهال‌های ویروسی هستند. اغلب در پاییز و زمستان کودکان را مبتلا می‌کنند. علائم شامل تب (کمتر از 38درجه)، اسهال آبکی، استفراغ، درد شکمی، کاهش اشتها، درد عضلانی و سردرد است. علائم 12 ساعت تا پنج روز بعد از مواجهه با ویروس آغاز می‌شوند و در طی سه تا هفت روز بهبود می‌یابند. هیچ درمان به‌خصوصی برای اسهال ویروسی وجود ندارد. جلوگیری از کم‌آبی بدن کودک مهم‌ترین اقدام است.
اسهال باکتریایی
گاهی افتراق اسهال باکتریایی از ویروسی بسیار دشوار است. اسهال باکتریایی تب بالا (بیشتر از 40درجه) دارد و ممکن است با دفع مدفوع خونی یا مدفوع خلطی نوزاد یا موکوس (خلط) در مدفوع همراه باشد. این اسهال در مناطقی که بهداشت آب و مواد غذایی مناسب نیست بیشتر دیده می‌شود. اسهال باکتریایی نیز اغلب درمان خاصی نیاز ندارد. در طی زمان و با رفع کم‌آبی بدن بهبود می‌یابد اما در مواردی نیاز به درمان آنتی‌بیوتیک است.
اسهال انگلی
اسهال انگلی در منطقی شایع است که آب و فاضلاب تفکیک مناسب و بهداشتی ندارند. اسهال ناشی از انگل به‌ندرت در کشور‌های توسعه‌یافته رخ می‌دهد. این اسهال در کودکانی یافت می‌شود که آب آلوه مصرف کرده‌اند یا به کشور‌های درحال توسعه سفر کرده‌اند. اگر اسهال بیش از 10روز طول بکشد، به انگل شک می‌کنیم. اسهال ناشی از انگل به مداخله‌ی درمانی نیاز دارد و ممکن است هفته‌ها به‌طول بینجامد.
دلایل اسهال نوزادان و کودکان زیر یک سال
یکی از شایع‌ترین دلایل مدفوع زیاد کودکان زیر یک سال، اسهال نوپایان است. این اسهال به دنبال مصرف بیش‌ازحد آب‌میوه‌های شیرین رخ می‌دهد. همانطور که مصرف آب میوه یکی از راه‌های رفع یبوست کودکان است، می‌تواند باعث ایجاد اسهال نیز بشود. هرگز بدون مشورت با پزشک، به کودکان زیر یک سال آب میوه ندهید.
همچنین همانطور که گفته شد آلرژی به مادهی غذایی خاص می‌تواند سبب ایجاد اسهال شود. گاهی این آلرژی می‌تواند به فرمول شیرخشک یا مادهی غذایی خاصی در رژیم مادر باشد. یکی دیگر از شایع‌ترین دلایل مدفوع زیاد نوزادان استفاده از آب زیاد در شیرخشک است. شیر خشک رقیق می‌تواند سبب اسهال شود. مسمومیت غذایی یکی دیگر از دلایل اسهال نوزادان است. مانند کودکان بالای یک‌سال انگل، باکتری و ویروس نیز می-توانند عامل اسهال باشند.
علائم خطر در اسهال کودکان و نوزادان
با مشاهده برخی علائم خطر همراه با اسهال باید هر چه سریع‌تر کودک را به پزشک برد. این علائم خطر عبارتند از؛
- خون در مدفوع
- استفراغ صفراوی (استفراغی که در آن ترشحات زردرنگ صفرا به‌جای مواد غذایی بالا آورده شود).
- وجود کبودی در سطح پوست یا رنگ‌پریدگی
- درد شدید شکمی
- عدم وزن‌گیری طبیعی
- علائم کاهش آب بدن
- فرورفتگی ملاج نوزاد
- گودافتادن چشم‌ها
- مشاهده‌ی دهان و زبان خشک کودک یا نوزاد
- کاهش اشک
- ادرار نکردن نوزاد و کاهش ادرار کودک یا کاهش دفعات تعویض پوشک نوزاد
- بی‌حالی و خواب‌آلودگی
- کاهش قابلیت ارتجاعی پوست
درمان اسهال کودکان و نوزادان
درمان اسهال کودکان باتوجه به علت آن متفاوت است. اغلب موارد درمان حمایتی و جلوگیری از کم‌آبی بدن کافی است. کاهش آب بدن علائمی دارد که بالاتر ذکر شد. گروهی از این علائم مانند شکایت از تشنگی در کودکان یا ناآرامی در نوزادان از اولین علائم کم‌آبی خفیف هستند. اما علائم کم‌آبی شدید مانند کاهش خاصیت ارتجاعی پوست یا بی‌حالی از نشانه‌های خطرناک اسهال است.
برای موارد خفیف و متوسط کم‌آبی، پزشکان از تغذیه‌ی دهانی برای بازگرداندن آب بدن استفاده می‌کنند. این اقدامات شامل استفاده از محلول او آر اس (ORS) است که طرز تهیه آن در ادامه آورده خواهد شد. در کم‌آبی شدید و یا زمانی که به علت استفراغ کودک تحمل مصرف خوراکی مایعات را ندارد، به مایع‌درمانی وریدی با سرم در مرکز درمانی نیاز است.
پزشک با معاینه بالینی کودک، بهترین روش را انتخاب می‌کند. پس والدین باید همکاری لازم را داشته باشند. برای اسهال‌های باکتریایی گاهی استفاده از آنتی‌بیوتیک ضروری است. برای درمان اسهال انگلی حتما به کشت مدفوع و درمان اختصاصی نیاز است. استفاده از داروهای ضداسهال بدون تجویز پزشک برای نوزادان و کودک توصیه نمی‌شود. زیرا ممکن است عامل اسهال عفونی باشد و با جلوگیری از دفع اسهال، سموم ناشی از عامل عفونی در بدن تجمع پیدا کند.
*دلایل مدفوع نکردن نوزاد چیست + روشهای درمانی
نحوه‌ی مصرف پودر او آر اس
تجویز پودر او آر اس و تعیین دوز آن با توجه به شدت کم‌آبی و با نظر پزشک انجام می‌شود. محاسبه مقدار او آر اس کمی دشوار است. به‌همین دلیل این‌کار را باید به پزشک کودک بسپارید. از آن‌جایی که بسیاری از مادران به‌صورت خودسرانه این محلول را تهیه کرده و عوارض ناگواری را رقم می‌زنند، برای آشنایی شما روش تجویز آن را ذکر می‌کنیم:
محلول او آر اس برای جایگزین شدن دو نوع از مایع ازدست‌رفته استفاده می‌شود: ابتدا حجم آبی که تاکنون از دست رفته و سپس حجم آبی که از این به بعد از دست می‌رود.
مرحله اول: جبران آب از دست‌رفته
- در کم‌آبی خفیف: 50 میلی‌لیتر محلول به ازای هر کیلوگرم وزن در طی چهار ساعت. برای مثال کودک 9 کیلویی به 450سی‌سی محلول نیاز دارد.
- در کم‌آبی شدید: 100 میلی‌لیتر محلول به ازای هر کیلوگرم وزن در طی چهار ساعت
مرحله دوم: جبران استفراغ و اسهال
در این‌مرحله به ازای هر بار اسهال یا استفراغ، آب از دست رفته جایگزین می‌شود. یعنی به ازای هر نوبت، 10 میلی‌لیتر محلول به ازای هر کیلوگرم وزن به کودک داده می‌شود.
نکات مهم:
در کودکان زیر دو سال بیش از روزانه 500سی‌سی محلول مجاز نیست. در مورد زياد كار كردن شكم كودك 2 ساله تا ده سال روزانه حداکثر 1000سی‌سی مایع می‌توان تجویز کرد.
اگر هنگام مصرف او آر اس، کودک دچار ادم اطراف چشم شد، میزان مایع را کمتر کنید.
پس از جبران کمبود مایع باید تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک شروع شود و نباید بیشتر از 24 ساعت به تاخیر انداخته شود.
طرز تهیه پودر او آر اس آماده
هر یک بسته پودر ORS را در چهار لیوان آب جوشانده خنک (1000سی‌سی) حل کنید. محلول آماده‌شده را در یخچال نگه دارید. این محلول تا 24 ساعت قابل استفاده است. می‌توانید مقدار بسیار کمی از آبمیوه به محلول اضافه کنید تا طعم آن بهتر شود. اما حل کردن پودر در هر محلولی غیر از آب ممنوع است. هرگز محلول او آر اس را بیش از اندازه استفاده نکنید. این پودر حاوی املاح مورد نیاز بدن مانند سدیم وکلر است که در صورت زیاد استفاده‌شدن می‌تواند عوارض خطرناکی مانند مسمومیت با سدیم و از کار‌افتادن اندام‌های حیاتی، تشنج، کما و حتی مرگ داشته باشد.
درمان خانگی دفع زیاد مدفوع در کودکان
برای درمان خانگی تکرر مدفوع در کودکان باید به دستورالعمل‌های زیر توجه کنید. کودکانی که اسهال دارند باید از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کنند.
- غذاهای چرب
- غذاهای با فیبر بالا
- لبنیات مثل شیر و پنیر (زیرا گروهی از کودکان عدم تحمل لاکتوز دارند که باعث عوارض گوارشی از جمله اسهال می‌شود. در کودکانی که تحمل دارند نیاز به حذف مشتقات شیر نیست).
- شیرینی‌‌ها؛ مثل بیسکویت و کیک
علاوه بر این،
- قرص‌ها و موادغذایی پروبیوتیک، باکتری‌های مفیدی دارند که به کارکرد دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
- به اندازه‌ی کافی به کودک خود آب و مایعات برسانید.
- از محلول ORS طبق تجویز پزشک استفاده کنید. تهیه‌ی محلول او آر اس خانگی اصلا توصیه نمی‌شود. زیرا مقدار املاح آن باید به‌شدت محاسبه‌شده باشد. با این حال اگر مجبور شده‌اید، برای تولید او آر اس خانگی چهار لیوان آب (یک لیتر) را با نصف قاشق چای‌خوری نمک (5/3 گرم) و شش قاشق چای‌خوری شکر (40 گرم) مخلوط کنید. محلول را در چند نوبت در روز به کودک بدهید. (برای کودکان زیر دو سال محلول ORS خانگی اصلا روش مناسبی نیست).
- در کودکان بزرگتر استفاده از مواد غذایی مانند مرغ پخته شده، تخم‌مرغ پخته شده، برنج، ماکارونی، نان سفید، عصاره‌ی گندم و جو و هر یک از مشتقات آرد سفید می‌تواند کمک‌کننده باشد.
مدفوع زیاد کودکان اگر به صورت اسهال‌های باکتریایی و ویروسی باشند می‌توانند بسیار مسری باشند. بنابراین پس از تعویض پوشک نوزاد دست خود را با آب و صابون بشویید. درمورد اسهال کودکان بزرگتر از آن‌ها بخواهید پس از هر بار اجابت مزاج دستهای خود را با آب و صابون حداقل برای 20 ثانیه بشویند.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.