مدفوع زیاد کودکان نشانه چیست | علل و درمان مدفوع زیاد نوزاد
کیفیت و مقدار دفع در کودکان متفاوت است اما بسته به سن نوزاد، معیارهای متوسط و میانگین، برای تعداد دفعات دفع نوزاد تنظیم شده است. اگر نوزاد شما بیشتر از حد میانگین، دفع دارد باید علت آن را بررسی کنید. در این مقاله، در مورد مدفوع زیاد کودکان و روش‌های درمان آن بیشتر توضیح خواهیم داد.
پادکست خلاصه مقاله مدفوع زیاد کودکان نشانه چیست:
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.
مقدار طبیعی مدفوع‌کردن در کودکان چقدر است؟
مقدار طبیعی دفع در کودکان تفاوت دارد. این مقدار بسته به سن، ژنتیک و تغذیه‌ی کودک متفاوت است؛ اما در ارتباط با انواع شکل مدفوع نوزادان می‌توان قواعدی را به‌طور کلی بیان نمود و از این طریق، مدفوع زیاد کودکان را تشخیص داد.
- نوزادان در هفته‌ی اول زندگی، به‌طور میانگین روزی چهار بار دفع انجام می‌دهند. دفع نوزادان شل و آبکی است. برای عده‌ای از نوزادان، این مقدار تا ده بار دفع در روز می‌رسد. حتی بعضی از نوزادان، در حین شیر خوردن، دفع می‌کنند. بنابراین تا حدودی حجم مدفوع زیاد در کودکان تازه متولد شده طبیعی است.
- مدفوع نوزاد دو هفته‌ای، می‌تواند متفاوت باشد. در سه ماهه‌ی اول زندگی، کودکان تا روزی دو بار یا بیشتر دفع انجام می‌دهند. مدفوع آن‌ها هنوز شکل جامد نگرفته است.چ اما گروهی از کودکان هم فقط یک‌بار در هفته دفع دارند. البته این کودکان، باید از نظر ابتلا به بیماری‌های گوارشی بررسی شوند.
- تا دو سالگی، کودکان حداقل روزی یک بار دفع می‌کنند. مدفوع آن‌ها نرم اما فرم گرفته است
- تعداد دفعات مدفوع کودک ۴ ساله چقدر است؟ از 3 تا 4 سالگی نیز انتظار می‌رود که کودک حداقل یک بار در روز دفع داشته باشد.
- حال با توجه به تعداد دفعات طبیعی اجابت مزاج، می‌توانید میزان مدفوع زیاد را تشخیص داده و بررسی کنید که این امر نشانه چیست. والدین باید آگاه باشند که اجابت مزاج در کودکان متفاوت است. برخی از کودکان پس از هر وعده غذایی دفع دارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است هر دو روز یک‌بار دفع کنند.
رنگ مدفوع نوزاد در سنین مختلف و در رژیم‌های غذایی گوناگون متفاوت است و می‌تواند به رنگ زرد، سبز یا به شکل رگه های قهوه ای در مدفوع نوزاد یا حتی وجود دانه های سفید در مدفوع نوزاد باشد. در مدفوع نوزادان حتی گاهی ذراتی شبیه دانه و بذر دیده می‌شود. اما دیدن خون در مدفوع یا مدفوع سیاه درکودکان هیچ‌گاه طبیعی نیست.
*مقاله علت مدفوع سبز نوزاد را مطالعه کنید.
علت مدفوع زیاد کودکان
دلیل تکرر مدفوع در کودکان چیست؟ علت زیاد کار کردن شکم کودک می‌تواند وابسته به عوامل محیطی یا ژنتیکی باشد. مثلاً حرکات لوله‌ی گوارش در گروهی از کودکان، بیشتر و قوی‌تر است. برخی از علل ادرار و مدفوع زیاد کودکان عبارتند از:
- تغذیه‌ی کودک: دستهای از مواد غذایی می‌توانند باعث ایجاد مدفوع شل یا مدفوع زیاد در کودکان شوند. این مواد غذایی عبارتند از میوه‌ها، سبزی‌ها، مواد سبوس‌دار و فیبرها. بنابراین بعد از خوردن غذاهای فیبردار، مدفوع زیاد نوزاد طبیعی است؛ زیرا فیبر تجزیه نمی‌شود و از طریق مدفوع دفع می‌گردد.
- آب زیاد: مصرف زیاد آب هم موجب دفع مدفوع شل و زیاد می‌شود.
- اسهال: اسهال یکی از مهم‌ترین علل مدفوع زیاد کودکان و از دست دادن آب بدن است. اصلی‌ترین نشانه اسهال، شل بودن مدفوع یا مشاهده مدفوع زرد روشن در كودكان است. درمورد این بیماری، در ادامه توضیحات کامل‌تری ارائه داده خواهد شد.
علت مدفوع زیاد نوزادان
مدفوع زیاد در نوزادان، می‌تواند کاملاً طبیعی باشد. در هفته‌ی اول زندگی، ممکن است نوزادان تا روزی ده بار دفع مدفوع داشته باشند. لازم به ذکر است که علت دفع زیاد مدفوع در کودکان، لزوماً بد نیست و نشان از سلامتی دستگاه گوارش و تغذیه کافی او دارد. مدفوع زیاد کودکان شیر خشکی، می‌تواند به دلیل عدم سازگاری نوزاد با فرمول شیر خشک باشد. در نوزادان تغذیه شونده با شیر مادر، تغییرات رژیم غذایی مادر می‌تواند موجب دفع مدفوع زیاد نوزادان شود. به‌صورت کلی، دفع مدفوع زیاد در کودکان تغذیه شونده با شیر مادر بیشتر دیده می‌شود. همچنین علت مدفوع سفید کودک در بیشتر موارد همین بخش‌های تجزیه نشده‌ی شیر است که به مرور و با بهبود سیستم گوارش کودک بهتر می‌شود.
* مقاله قطره پدی لاکت برای چیست را مطالعه کنید.
اسهال در کودکان و نوزادان
اسهال به دفع مکرر، مدفوع شل و آبکی گفته می‌شود و اصلی‌ترین دلیل مدفوع زیاد کودکان است. اگرچه اسهال به‌ندرت خطرناک می‌شود اما شیوع بسیار بالایی دارد.
* مقاله چگونه باد شکم نوزاد را بگیریم را مطالعه کنید.
اسهال در کودکان و نوزادان تعاریف متفاوتی دارد. در نوزادان، به دفع مدفوعی شل‌تر و آبکی‌تر از معمول یا دفع مدفوع دو برابر حالت عادی گفته می‌شود. در کودکان، اسهال به حالتی اطلاق می‌شود که کودک سه نوبت یا بیشتر دفع مدفوع شل و آبکی داشته باشد. البته گاهی سرریز شدن مدفوع با اسهال اشتباه گرفته می‌شود. در کودکانی که از یبوست مزمن رنج می‌برند، ممکن است حجم کمی از مدفوع شل خارج شود و لباس کودک را لکه‌دار کند. این حالت نباید با بی‌اختیاری مدفوع یا اسهال اشتباه گرفته شود. درمان یبوست باید در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شود.
انواع اسهال کودکان و علل آن
علت افزایش دفعات دفع مدفوع را می‌توان به دو نوع اسهال حاد و اسهال مزمن دسته‌بندی کرد.
اسهال حاد کودکان
علائم اسهال حاد، کمتر از دو هفته طول می‌کشد. شایع‌ترین دلایل اسهال حاد کودکان عبارتند از:
- گاستروانتریت ویروسی و باکتریایی (التهاب معده و روده)؛
- عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها (اغلب اسهال شدید ایجاد نمی‌کنند و پس از اتمام آنتی‌بیوتیک، بهبودی حاصل می‌شود. اگر اسهال کودک شدید یا اسهال خونی بود یا تا دو روز پس از اتمام آنتی بیوتیک بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید)؛
- مسمومیت غذایی؛
- حساسیت به غذا، که به‌طور ویژه علت مدفوع زیاد کودک در روز در کودکانی است که به تازگی خوردن غذای کمکی را شروع کرده‌اند.
* مقاله تکرر ادرار در کودکان را مطالعه کنید.
اسهال مزمن کودکان
علائم اسهال مزمن، بیش از دو هفته به‌طول می‌انجامد. دلایل آن عبارتند از:
- عفونت‌ها که می‌تواند با مشاهده مدفوع سبز در کودکان یا رنگ‌های دیگر همراه باشد؛
- رژیم غذایی؛
- بیماری سلیاک (علائم گوارشی مانند اسهال و لاغری بعد از شروع غذای کمکی دیده می‌شود. لاغری به علت افت اشتها و کاهش جذب مواد غذایی همراه است، زیرا مدفوع زیاد نوزاد باعث لاغری می‌شود)؛
- بیماری سیستیک فایبروزیس یا سی اف (بیماری ژنتیکی با درگیری گسترده‌ی ارگان‌های مختلف به‌خصوص ریه‌ها و دستگاه گوارش که می‌تواند اسهال ایجاد کند اما اشتها را کاهش نمی‌دهد)؛
- حساسیت کودک به پروتئین گاوی و عدم تحمل پروتئین شیرگاو و سویا
- عدم تحمل لاکتوز
- بیماری روده‌ی تحریک‌پذیر یا IBS : این بیماری به‌ندرت در کودکان ایجاد می‌شود. در صورت وقوع می‌تواند دوره‌های متناوب اسهال و یبوست یا شقاق مقعدی با برتری یکی از این دو باشد. نفخ شکم کودک یکی از علائم شایع این بیماری است.
انواع اسهال عفونی
عفونت‌هایی که منجر به اسهال می‌گردند؛ توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شود و می‌توانند منجر به تعداد دفعات زیاد مدفوع در کودکان شوند. اسهال ناشی از عوامل عفونی مختلف، علائم متفاوتی ایجاد می‌کند. تشخیص انواع اسهال برعهده پزشک است. ممکن است برای تشخیص قطعی و بررسی شدت آن، نیاز به آزمایش خون و مدفوع وجود داشته باشد.
اسهال ویروسی
روتاویروس‌ها از شایع‌ترین علل اسهال‌های ویروسی هستند و اغلب در پاییز و زمستان، کودکان را مبتلا می‌کنند. علائم شامل تب (کمتر از 38درجه)، اسهال آبکی، استفراغ، درد شکمی، کاهش اشتها، درد عضلانی و سردرد است. علائم، 12 ساعت تا پنج روز بعد از مواجهه با ویروس آغاز می‌شوند و در طی سه تا هفت روز بهبود می‌یابند. هیچ درمان به‌خصوصی برای اسهال ویروسی وجود ندارد. جلوگیری از کم‌آبی بدن کودک مهم‌ترین اقدام است.
اسهال باکتریایی
گاهی افتراق اسهال باکتریایی از ویروسی بسیار دشوار است. اسهال باکتریایی تب بالا (بیشتر از 40 درجه) دارد و ممکن است با دفع مدفوع خونی یا مدفوع خلطی نوزاد یا موکوس (خلط) در مدفوع همراه باشد. این اسهال در مناطقی که بهداشت آب و مواد غذایی مناسب نیست، بیشتر دیده می‌شود. اسهال باکتریایی نیز اغلب درمان خاصی نیاز ندارد. در طی زمان و با رفع کم‌آبی بدن، بهبود می‌یابد اما در مواردی نیاز به درمان آنتی‌بیوتیک است.
اسهال انگلی
اسهال انگلی در مناطقی شایع است که آب و فاضلاب تفکیک مناسب و بهداشتی ندارند. اسهال ناشی از انگل، به‌ندرت در کشور‌های توسعه‌یافته رخ می‌دهد. این اسهال در کودکانی یافت می‌شود که آب آلوه مصرف کرده‌اند یا به کشور‌های درحال توسعه سفر کرده‌اند. اگر اسهال بیش از 10روز طول بکشد، به انگل شک می‌کنیم. اسهال ناشی از انگل، به مداخله‌ی درمانی نیاز دارد و ممکن است هفته‌ها به‌طول بینجامد..
دلایل اسهال نوزادان و کودکان زیر یک سال
یکی از شایع‌ترین دلایل مدفوع زیاد کودکان زیر یک سال، اسهال نوپایان است. این اسهال به دنبال مصرف بیش از حد آبمیوه‌های شیرین رخ می‌دهد. همان‌طور که مصرف آبمیوه یکی از راه‌های رفع یبوست کودکان است، می‌تواند باعث ایجاد اسهال نیز بشود. هرگز بدون مشورت با پزشک، به کودکان زیر یک سال آبمیوه ندهید.
همان‌طور که گفته شد، آلرژی به مادهی غذایی خاص می‌تواند سبب ایجاد اسهال شود. گاهی این آلرژی می‌تواند به دلیل فرمول شیر خشک یا مادهی غذایی خاصی در رژیم مادر باشد. یکی دیگر از شایع‌ترین دلایل مدفوع زیاد نوزادان، استفاده از آب زیاد در شیر خشک است. شیر خشک رقیق می‌تواند سبب اسهال شود. مسمومیت غذایی یکی از علل اسهال در نوزادان محسوب می‌شود. مشابه کودکان بالای یک سال، عوامل دیگری مانند انگل، باکتری و ویروس نیز می‌توانند موجب اسهال شوند
علائم خطر در اسهال کودکان و نوزادان
با مشاهده برخی علائم خطر همراه با اسهال باید هر چه سریع‌تر کودک را به پزشک برد. این علائم خطر عبارتند از؛
- خون در مدفوع
- استفراغ صفراوی (استفراغی که در آن ترشحات زردرنگ صفرا به‌جای مواد غذایی بالا آورده شود).
- وجود کبودی در سطح پوست یا رنگ‌پریدگی
- درد شدید شکمی
- عدم وزن‌گیری طبیعی
- علائم کاهش آب بدن
- فرورفتگی ملاج نوزاد
- گودافتادن چشم‌ها
- مشاهده‌ی دهان و زبان خشک کودک یا نوزاد
- کاهش اشک
- ادرار نکردن نوزاد و کاهش ادرار کودک یا کاهش دفعات تعویض پوشک نوزاد
- بی‌حالی و خواب‌آلودگی
- کاهش قابلیت ارتجاعی پوست
درمان اسهال کودکان و نوزادان
درمان اسهال کودکان، باتوجه به علت آن متفاوت است. اغلب موارد درمان حمایتی و جلوگیری از کم‌آبی بدن کافی است. کاهش آب بدن، علائمی دارد که بالاتر ذکر شد. گروهی از این علائم مانند شکایت از تشنگی در کودکان یا ناآرامی در نوزادان؛ از اولین علائم کم‌آبی خفیف هستند اما علائم کم‌آبی شدید مانند کاهش خاصیت ارتجاعی پوست یا بی‌حالی، از نشانه‌های خطرناک اسهال است.
برای موارد خفیف و متوسط کم‌آبی، پزشکان از تغذیه‌ی دهانی برای بازگرداندن آب بدن استفاده می‌کنند. این اقدامات شامل استفاده از محلول او آر اس (ORS) است که طرز تهیه آن در ادامه آورده خواهد شد. در کم‌آبی شدید یا زمانی که به علت استفراغ، کودک تحمل مصرف خوراکی مایعات را ندارد، به مایع‌درمانی وریدی با سرم در مرکز درمانی نیاز است.
پزشک با معاینه بالینی کودک، بهترین روش را انتخاب می‌کند. پس والدین باید همکاری لازم را داشته باشند. برای اسهال‌های باکتریایی، گاهی استفاده از آنتی‌بیوتیک ضروری است. برای درمان اسهال انگلی، حتماً به کشت مدفوع و درمان اختصاصی نیاز است. استفاده از داروهای ضد اسهال، بدون تجویز پزشک برای نوزادان و کودک توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است عامل اسهال عفونی باشد و با جلوگیری از دفع اسهال، سموم ناشی از عامل عفونی، در بدن تجمع پیدا کند.
* مقاله مدفوع نکردن نوزاد را مطالعه کنید.
نحوه‌ی مصرف پودر او آر اس
تجویز پودر او آر اس و تعیین دوز آن، با توجه به شدت کم‌آبی و با نظر پزشک انجام می‌شود. محاسبه مقدار او آر اس کمی دشوار است. به همین دلیل، این کار را باید به پزشک کودک بسپارید. از آن‌جایی که بسیاری از مادران، به‌صورت خودسرانه این محلول را تهیه کرده و عوارض ناگواری را رقم می‌زنند، برای آشنایی شما، روش تجویز آن را ذکر می‌کنیم:
محلول او آر اس برای جبران دو نوع مایع از دست‌رفته استفاده می‌شود: ابتدا آبی که تاکنون از دست رفته و سپس آبی که در ادامه از دست خواهد رفت.
مرحله اول: جبران آب از دست‌رفته
- در کم‌آبی خفیف: 50 میلی‌لیتر محلول به ازای هر کیلوگرم وزن در طی چهار ساعت. برای مثال کودک 9 کیلویی به 450سی‌سی محلول نیاز دارد.
- در کم‌آبی شدید: 100 میلی‌لیتر محلول به ازای هر کیلوگرم وزن در طی چهار ساعت
مرحله دوم: جبران استفراغ و اسهال
در این مرحله، به ازای هر بار اسهال یا استفراغ، آب از دست رفته جایگزین می‌شود. یعنی به ازای هر نوبت، 10 میلی‌لیتر محلول به ازای هر کیلوگرم وزن به کودک داده می‌شود.
نکات مهم:
در کودکان زیر دو سال، بیش از روزانه 500 سی‌سی محلول مجاز نیست. در مورد زياد كار كردن شكم كودك 2 ساله تا ده ساله، روزانه حداکثر 1000سی‌سی مایع می‌توان تجویز کرد.
اگر هنگام مصرف او آر اس، کودک دچار ادم اطراف چشم شد، میزان مایع را کمتر کنید.
پس از جبران کمبود مایع، باید تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک شروع شود و نباید بیشتر از 24 ساعت به تاخیر انداخته شود.
طرز تهیه پودر او آر اس آماده
هر یک بسته پودر ORS را در چهار لیوان آب جوشانده خنک (1000سی‌سی) حل کنید. محلول آماده شده را در یخچال نگه دارید. این محلول تا 24 ساعت قابل استفاده است. می‌توانید مقدار بسیار کمی از آبمیوه به محلول اضافه کنید تا طعم آن بهتر شود. اما حل کردن پودر در هر محلولی غیر از آب، ممنوع است. هرگز محلول او آر اس را بیش از اندازه استفاده نکنید. این پودر حاوی املاح مورد نیاز بدن مانند سدیم و کلر است که در صورت زیاد استفاده شدن، می‌تواند عوارض خطرناکی مانند مسمومیت با سدیم و از کار‌افتادن اندام‌های حیاتی، تشنج، کما و حتی مرگ داشته باشد.
درمان خانگی دفع زیاد مدفوع در کودکان
برای درمان خانگی تکرر مدفوع در کودکان باید به دستورالعمل‌های زیر توجه کنید. کودکانی که اسهال دارند باید از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کنند.
- غذاهای چرب
- غذاهای با فیبر بالا
- لبنیات مثل شیر و پنیر (زیرا گروهی از کودکان عدم تحمل لاکتوز دارند که باعث عوارض گوارشی از جمله اسهال می‌شود. در کودکانی که تحمل دارند نیاز به حذف مشتقات شیر نیست).
- شیرینی‌‌ها؛ مثل بیسکویت و کیک
علاوه بر این،
- قرص‌ها و موادغذایی پروبیوتیک، باکتری‌های مفیدی دارند که به کارکرد دستگاه گوارش کمک می‌کنند؛
- مصرف آب و مایعات به میزان کافی؛
- از محلول ORS طبق تجویز پزشک استفاده کنید. تهیه‌ی محلول او آر اس خانگی اصلاً توصیه نمی‌شود؛ زیرا مقدار املاح آن باید به‌شدت محاسبه شده باشد. با این حال اگر مجبور شده‌اید، برای تولید او آر اس خانگی چهار لیوان آب (یک لیتر) را با نصف قاشق چای‌خوری نمک (5/3 گرم) و شش قاشق چای‌خوری شکر (40 گرم) مخلوط کنید. محلول را در چند نوبت در روز به کودک بدهید. (برای کودکان زیر دو سال، محلول ORS خانگی اصلاً روش مناسبی نیست.)
- در کودکان بزرگ‌تر، مصرف غذاهایی مانند مرغ پخته، تخم‌مرغ آب‌پز، برنج، ماکارونی، نان سفید، عصاره گندم و جو، و سایر مشتقات آرد سفید می‌تواند مفید باشد.
اگر مدفوع زیاد در کودکان ناشی از اسهال‌های باکتریایی یا ویروسی باشد، بسیار مسری است. بنابراین، پس از تعویض پوشک نوزاد، حتماً دستهای خود را با آب و صابون بشویید. در مورد کودکان بزرگ‌تر، از آن‌ها بخواهید پس از هر بار اجابت مزاج، دستهای خود را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویند.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.