مصرف نمک در بارداری | عوارض خوردن نمک برای جنین و مادر
مصرف نمک در بارداری باید کاملا تحت کنترل باشد؛ از یک سو نمک برای سلامت مادر و جنین حیاتی است و از طرف دیگر، مقدار زیاد آن میتواند باعث یکسری عوارض بارداری شود. برخی از مادران به دلیل مضرات خوردن نمک در بارداری تصمیم به حذف نمک در بارداری می‌گیرند. در حالی که مصرف نمک در بارداری برای عملکرد آنزیم‌ها، تولید هورمون‌ها، حرکت پروتئین‌ها و تعداد بی‌شماری از عملکردهای اساسی بدن مادر و جنین لازم است. برخی از مادران هم به دلیل اینکه دائما هوس نمک در بارداری می‌کنند، گاهی در مصرف آن زیاده روی می‌کنند. مثلا برخی از مادران دائما در حال خوردن فست فود در بارداری هستند که نمک زیادی در ترکیباتشان وجود دارد! در صورتی که زیاده روی در مصرف نمک در بارداری باعث می‌شود که با یکسری عوارض نمک برای جنین و مادر مواجه شوید.
افزایش مصرف نمک در بارداری چه ضرری دارد؟
اگرچه مصرف نمک در بارداری در مقادیر توصیه شده بسیار مهم است، اما مصرف بیش از حد نمک و یا استفاده از نمک بی‌کیفیت (به عنوان مثال نمک موجود در غذاهای فرآوری شده که در لیست غذاهای مضر در بارداری قرار دارند) میتواند به سلامت مادر و جنین آسیب برساند. این در حالی است که بعضی از مادران دائما هوس نمک در بارداری می‌کنند. برخی از مهمترین مضرات خوردن نمک در بارداری عبارتند از:
- مصرف زیاد نمک در بارداری میتواند باعث نفخ شود.
- افزایش سدیم خون باعث افزایش احتباس آب در بدن می‌شود. به طور کلی تورم صورت، دست و خصوصا پاها یکی از عوارض بارداری شایع است که مصرف نمک زیاد، آن را تشدید خواهد کرد.
- احتباس آب در بدن به نوبه خود میتواند فشار خون را در رگ‌ها و شریان‌های شما افزایش دهد. این باعث می‌شود بدن بیشتر از حد لازم کار کند و با فشار خون بالا مواجه شود.
- فشار خون بالا در بارداری میتواند منجر به عوارض جدی‌تری نظیر سکته مغزی، نارسایی قلبی، نارسایی کلیه، سرطان معده، پوکی استخوان و موارد دیگر شود.
- مطالعات نشان داده که اگر مصرف نمک در بارداری زیاد باشد، کودک را در معرض خطر بیماری‌های کلیوی قرار می دهد. همچنین خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را در آنها افزایش می دهد. (در این مقاله بخوانید برای تشکیل قلب جنین چه بخوریم)
- مصرف نمک زیاد، سبب جدا شدن کلسیم از استخوان ها و دفع آن از ادرار می شود. بنابراین استخوان‌ها نازک شده و‌پوکی استخوان را به‌دنبال دارد.
- استفاده از نمک در دوران حاملگی سبب کندی میزان رشد و نمو جنین شده و همینطور باعث کاهش هوش و استعداد او در زمان بزرگسالی می شود.
مقدار مصرف نمک در بارداری چقدر باشد؟
پیشنهاد می شود که در دوران حاملگی در طول روز حدود ۶ گرم یا میزان یک قاشق چای خوری نمک در رژیم غذایی در نظر گرفته شود که البته مقدار نمک موجود در غذا را نیز در بر می گیرد. توجه داشته باشید که در غذاهای آماده میزان نمک زیاد و به اندازه ۱.۵ گرم در هر ۱۰۰ گرم می باشد، در صورتی که باید حدود ۰.۳ گرم در هر ۱۰۰ گرم باشد. بنابراین باید تا جایی که امکان دارد از خوردن غذاهای شور پرهیز نمایید. نکته ای که وجود دارد این است که در اکثر غذاهایی که می‌خورید، نمک وجود دارد و در اکثر مواقع شما وقتی به خودتان می آیید متوجه می‌شوید که حتی بیش از نیاز روزانه خود نمک مصرف کرده‌اید. به همین دلیل بیش از اینکه روی کمبود سدیم در بارداری حساسیت وجود داشته باشید، روی زیاده روی در مصرف نمک در بارداری باید تاکید شود.
چگونه نمک کمتری مصرف کنیم؟
- غذاهای کم نمک را انتخاب کنید و یا غذاها را با مقدار نمک کمتری تهیه کنید.
- سر سفره غذا، نمکدان را حذف کنید .
- برای طعم دادن به غذاها، به جای نمک از چاشنی هایی مانند سرکه، آبلیمو، سیر، پیاز، سبزی های معطر و سایر ادویه‌ها استفاده کنید .
- تا حد امکان از مصرف غذاهای صنعتی(غذاهای آماده و کنسروها) که نمک زیادی دارند، خودداری کنید.
- نان های کم نمک یا بی نمک مصرف کنید . توجه کنید که مقدار نمک موجود در نان ها معمولا زیاد است.
- مواد غذایی تازه و طبیعی بخورید و مصرف مواد غذایی شور، دودی و ترشی ها را کاهش دهید.
- برای کم کردن مقدار نمک پنیرها، آنها را قبل از مصرف در آب بخیسانید.
- برچسب های روی بسته مواد غذایی را برای دانستن مقدار سدیم (ماده اصلی نمک ) مواد غذایی، مطالعه کنید.
- آجیل ها و مغزدانه ها (مانند بادام ، پسته و ..) را بصورت بی نمک یا خام (شور نشده) مصرف کنید.
- مهمترین دلایل مصرف زیاد نمک، عادت به طعم شور است. پس مطمئن باشید با کم کردن مقدار نمک مصرفی خود، در طول زمان به طعم کم نمک هم عادت می‌کنید.
منابع خوب و بد نمک کدام اند؟
همانطور که گفتیم، تنها یک قاشق چایخوری نمک در روز، کل نیاز روزانه شما به سدیم را برطرف خواهد کرد؛ به نظرتان شما چند برابر این مقدار را از طریق وعده‌های غذایی دریافت می‌کنید؟! سدیم در بیشتر غذاها اعم از سبزیجات، شیر، تخم مرغ، ماست ساده، مرغ، ماهی، میوه، غلات و آجیل‌ها یافت می‌شود. بنابراین وقتی درباره نمک حرف میزنیم، فقط به نمکدان فکر نکنید!
شما از طریق مصرف مواد غذایی، تقریبا می‌توانید تمام نیاز روزانه خود را به مصرف نمک در بارداری تامین کنید. سعی کنید نیاز خود را از طریق مصرف نوع سالم سدیم و از لیست غذاهای مناسب در بارداری تامین کنید؛ زیرا نوع سدیمی که در غذاهای فراوری شده و کنسروی استفاده می‌شود، بسیار مضر است.
شما ممکن است نمک را از منابعی که حتی فکرش را نمی‌کنید نیز، دریافت کنید. مثلا تنها یک خیارشور متوسط، کل نیاز روزانه شما به نمک را تامین خواهد کرد! مثال‌های دیگر عبارتند از:
- یک تکه نان سفید تقریباً 150 میلی گرم سدیم دارد. ممکن است در ابتدا زیاد به نظر نرسد، اما آیا شما با خوردن یک تکه نان سیر می‌شوید؟!
- چاشنی‌هایی که شما در کنار غذای خود استفاده می‌کنید، تأثیر زیادی در مقدار مصرف سدیم در بارداری دارد. مثلا یک قاشق غذاخوری سس کچاپ دارای 154 میلی گرم سدیم، یک قاشق غذاخوری سس باربیکیو 175 میلی گرم و یک قاشق غذاخوری سس سویا دارای 1،005 میلی گرم سدیم است. یک قاشق غذاخوری سس سالاد یا فرانسوی نیز حدود 178 میلی گرم سدیم دارد.
- غلات صبحانه معمولا بیشتر طعم شیرین را به شما منتقل می‌کنند، اما بهتر است بدانید که آنها هم مقدار زیادی نمک هم دارند. به عنوان مثلا غلات ذرت که تقریبا سالم‌ترین نوع آن است، حدود 204 میلی گرم سدیم به ازای هر یک فنجان به بدن شما می‌رساند. یک فنجان غلات جو دوسر حدود 218 میلی گرم سدیم دارد. مقدار نمک موجود در برخی از انواع غلات حتی از این هم بیشتر است. وحشتناک است، نه؟!
- شاید حتی فکرش را هم نکنید که نوشیدنی‌های شیرین هم نمک داشته باشند، اما گاهی اوقات به این نوشیدنی‌ها هم نمک اضافه می‌شود. مثلا در یک فنجان شکلات داغ حدود 204 میلی گرم نمک وجود دارد! مقدار نمک در آب میوه‌ها و نوشیدنی‌های ورزشی حتی میتواند از این هم بیشتر باشد. این اتفاق در مورد کلوچه و کیک هم میفتد، یعنی با وجود این که شیرین هستند، در آنها از نمک هم استفاده شده است.
- سبزیجات کنسرو شده نیز همانند تمام مواد غذایی کنسروی حاوی نمک می باشند. فرآیند کنسرو کردن برای نگهداری و حفاظت از فاسد شدن غذا، به میزان زیادی سدیم نیاز دارد که این میزان حتی با شستن های زیاد نیز از بین نمی رود. به جای محصولات کنسرو شده از محصولات فریز شده و منجمد استفاده کنید.
- غذاهای فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس در بارداری برخی هله هوله ها مانند چیپس و پفک از مضرترین غذاهای موجود هستند که نه تنها برای مادران باردار، بلکه برای سایر افراد نیز مصرف آنها توصیه نمی‌شود. خوردن لواشک در دوران بارداری نیز همین طور است. میزان نمک در این محصولات بسیار زیاد است و از طرفی نمک آنها از نوع مضری است. حواستان به غذاهای کنسروی هم باشد. برای تنقلات به سراغ میوه، سبزیجات یا ماست کم چرب بروید که هم سالم هستند و هم نمک کمتر و کم‌خطرتری با به شما می‌رسانند.
- یادتان باشد که همیشه برچسب روی همه محصولات را بخوانید تا از میزان سدیم موجود در آنها مطلع شوید. بیشتر سعی کنید از غذاهایی که خودتان در خانه می پزید، استفاده کنید. هنگام طبخ غذا، در ریختن نمک محتاط باشید و سعی کنید از سایر ادویه‌های مجاز در بارداری به عنوان جایگزین نمک در بارداری استفاده کنید.
مصرف نمک دریا در‌بارداری
نمک دریا به نمک حاصل از تبخیر آب دریا گفته می شود که مضرات زیر را دارد :
• این نمک،تصفیه نشده و دارای انواع ناخالصی ها مانند فلزات سنگین است که ممکن است سبب ابتلای شما به سرطان شود.
• میزان ید این نمک کم بوده و نمی تواند نیاز روزانه را تامین کند.
• نمک دریا حاوی مواد معدنی مانند فلوئور و‌پتاسیم است اما اگر به مقادیر زیاد مصرف شود ، این املاح تامین می شوند.
• اگر می خواهید از نمک دریا استفاده کنید نمک هایی که مجوز تولید و پروانه ساخت از وزارت بهداشت دارند را مصرف نمایید.
فواید نمک در‌بارداری
با توجه به مطالعات انجام شده مشخص شده است که مقدار سدیمی که از طریق تغذیه وارد بدن مادر می شود نقش مهمی در تشکیل ساختار کلیه جنین بر عهده دارد. در صورتی که مقدار نمک مورد استفاده شده توسط مادر کمتر از اندازه استاندارد باشد در این صورت کلیه جنین به خوبی شکل نگرفته و در عوض اگر این مقدار بیش از اندازه مجاز باشد سبب ایجاد فشار خون در دوران بزرگسالی کودک می شود.نمک برای تنظیم سطح مایعات، دما و pH بدن لازم است. اگر مصرف نمک در بارداری کافی نباشد، عضلات، اعصاب و اندام‌های شما به درستی کار نمی‌کنند. بنابراین ما به نمک احتیاج اما به مقدار خیلی کم!
در دوران بارداری، همانطور که می دانید، حجم خون و دیگر مایعات بدن شما افزایش می‌یابد و سدیم موجود در نمک طعام، به حفظ تعادل و حجم مایعات در بدن کمک می‌کند. مصرف ناکافی نمک میتواند حجم خون را محدود کرده و بر رشد و عملکرد جفت تأثیر منفی بگذارد. هنگامی‌که در توانایی عملکرد جفت اختلال ایجاد می‌شود، رشد، تکامل و حتی زندگی کودک در معرض خطر قرار می گیرد.
مصرف نمک در بارداری اگر کافی باشد به وزن گیری مناسب، تکامل سیستم عصبی، قلبی-عروقی و تنفسی جنین و عملکردهای متابولیک او و بسیاری موارد دیگر، کمک می‌کند. همچنین مطالعات نشان داده که حذف نمک در بارداری میتواند خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی در سال‌های بعد از تولد را در کودک افزایش دهد.
اهمیت نمک یددار در‌بارداری
تامین ید موردنیازمادر در‌طی بارداری بسیار حیاتی است و‌مطالعات بسیار زیادی از‌چنددهه قبل وجوددارد که بر‌استفاده از‌نمک یددار و‌حتی مکمل ید در‌بارداری حمایت می‌کنند; بنابراین مساله مهم در مصرف نمک، یدی است‌که معمولا به نمک طعام اضافه می‌شود، که‌برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین بسیار مهم است. نمک یددار به رشد سلولهای گلیال در مغز کمک می‌کند و از رشد و عملکرد کلی مغز در جنین پشتیبانی می‌کند. اگرچه خوشبختانه کمبود ید در کشور ما بسیار کم است، اما اگر مادری با کمبود ید مواجه شود با یکسری از عوارض بارداری مواجه می‌شود، نظیر:
- زایمان زودرس
- سقط جنین
- رشد غیر طبیعی مغز جنین که منجر به ناتوانی ذهنی می‌شود.
زنان باردار علاوه بر مصرف نمک ید دار از سه ماه قبل از بارداری و در طول بارداری و شیردهی نیاز به‌حداقل 150 میکروگرم ید اضافی در‌روز دارند که با مصرف فرآورده ای دارویی دارای حداقل ۱۵۰ میکرو گرم ید که توسط پزشک معالج تجویز می شود تامین خواهد شد.
منبع:
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.