ماه پنجم بارداری | همه آنچه که باید در ماه پنجم بارداری بدانید

ماه پنجم بارداری چند هفته است؟! ماه پنجم بارداری از هفته 17 تا 20 بارداری را شامل میشود. شما اکنون در سه ماهه دوم بارداری خود قرار دارید؛ وزن جنین در ماه پنجم بارداری افزایش مییابد و کودکتان با سرعتی شگفتآور، در حال رشد و تکامل است. اندازه شکم در ماه بزرگتر از ماه چهارم بارداری شده و کاملا نشان میدهد که حامله هستید. اکنون هوسهای غذایی بر بیماری صبحگاهی غلبه کرده و اشتهای بیشتری دارید.
علائم شایع ماه پنجم بارداری کدامند؟
امیدواریم شما هنوز هم از افزایش سطح انرژی در سه ماهه دوم بارداری لذت ببرید. البته ممکن است در ماه پنجم بارداری نیز یکسری علائم بارداری را مشاهد کنید. این علائم میتواند شامل موارد زیر باشد:
تورم اندامها
افزایش وزن در دوران بارداری، احتباس مایعات و ترشح هورمونها نظیر ریلکسین ممکن است باعث ادم یا ورم پا و مچ پا در بارداری شود. تورم پاها در ماه پنجم بارداری از تورم دیگر بخشها برجستهتر است. ریلکسین برای آماده کردن بدن برای زایمان، عضلات بدن شما و همچنین مفاصل موجود در پاهای شما را شل میکند و باعث میشود پاهای شما انبساط پیدا کند.
پاشویه با آب خنک میتواند تا حدودی به رفع تورم کمک کند. بالا بردن پاها نیز ممکن است کمککننده باشد. روی زمین دراز بکشید و پاهایتان را روی مبل یا دیوار قرار دهید.
گرفتگی ساق پا
کمبود ویتامین، وزن اضافی، فعالیت بیش از حد یا غیرفعال بودن در ماه پنجم بارداری میتواند منجر به گرفتگی ساق پا و پا درد در ماه پنجم بارداری شود.
درد پایین کمر
در ماه پنجم بارداری ممکن است وضعیت بدن شما جهت هماهنگ شدن با بزرگ شدن اندازه شکم در ماه پنجم بارداری تغییر کند. از طرفی با بزرگ شدن شکم، مرکز ثقل بدن شما تغییر میکند؛ این میتواند باعث ایجاد مقداری فشار در قسمت تحتانی کمر یا بر روی عصب سیاتیک (که از ستون فقرات به پاها میرود) شود؛ همچنین ماهیچههای شما برای مقابله با اضافه وزن بارداری و تغییر شکل بدن، باید سخت تلاش کنند. همه این عوامل باعث میشوند که دچار کمردرد در بارداری شوید.
سعی کنید تمریناتی انجام دهید که عضلات پشت شما را تقویت میکنند، و در صندلیهایی بنشینید که پشتی خوبی دارند یا برای حمایت بهتر از کمرتان، یک بالش پشت خود قرار دهید. اگر کمر درد بارداری خیلی اذیتتان میکند، با متخصص ارتوپدی مشورت کنید.
سرگیجه و سردرد
به دلیل تغییرات هورمونی و همچنین رشد هرچه بیشتر كودكتان، گردش خون در بدنتان تغییر میكند. در نتیجه جریان خون كمتری به سر شما می رسد. این میتواند هنگام ایستادن یا تغییر وضعیت ناگهانی، باعث ایجاد احساس سردردهای بارداری سرگیجه شود. مراقب باشید که کارهایتان را بهآرامی انجام دهید و هنگام احساس سرگیجه، از ایستادن روی پاها خودداری کنید.
گرفتگی بینی
برخی از مادران در ماه پنجم بارداری دچار مشکلاتی نظیر گرفتگی بینی، خونریزی بینی و یا آبریزش بینی میشوند. این مشکلات میتواند ناشی از هورمونهای بارداری باشد که میتواند باعث از بین رفتن غشاهای مخاطی در مجرای بینی شما شود. قطرههای نمکی ممکن است تا حدودی به رفع گرفتگی بینی کمک کند. استفاده از دستگاه رطوبت ساز در اتاق خواب نیز میتواند در طول شب رطوبت کافی را در هوا ایجاد کند.
فراموشی بارداری
اگر اخیرا زیاد کلیدهای خود را گم میکنید یا رمز تلفن خود را به خاطر نمیآورید، نگران نباشید؛ این فراموشی در دوران بارداری اتفاق میافتد. اگرچه هنوز از نظر علمی دلیل این عارضه مشخص نشده است، اما بسیار معمول است. برخی از متخصصین این وضعیت را با تغییرات هورمونی، استرس یا کمبود خواب مرتبط میدانند. اگر نگران فراموش کردن چیزهای مهم هستید، از لیست یا برنامههای زمانبندی برای یادآوری استفاده کنید.
مشکلات خواب
زمانی که شکم شما بزرگتر میشود، پیدا کردن یک موقعیت خواب راحت دشوارتر میشود. همچنین کمر درد، تکرر ادرار، گرفتگی و تورم ساق پا و پا درد در ماه پنجم بارداری نیز اختلالات خواب در بارداری را مضاعف میکنند. پیشنهاد میشود در این دوران به پهلو بخوابید (خصوصا پهلوی چپ)، در حالی که یک بالش بین زانوها و یک بالش زیر شکم خود قرار داده اید. ورزش منظم مانند پیادهروی، شنا، یا یوگای بارداری و رفتن به یک حمام گرم و آرامش بخش قبل از خواب، ممکن است به شما در خواب بهتر کمک کند.
انقباضات براکستون هیکس
این امکان وجود دارد که از این ماه شروع به تجربه یکسری انقباضات تمرینی به نام انقباضات براکستون هیکس کنید. هنگام شروع این انقباضات ممکن است احساس سفت شدن خفیف یا گرفتگی دردناک در ناحیه شکم داشته باشید. معمولا این انقباضات را در پایان روز، بعد از ورزش یا رابطه جنسی احساس خواهید کرد. برخی از مادران به خصوص در ماههای پایانی بارداری نمیتوانند تفاوت بین انقباض براکستون هیکس را با انقباضات واقعی زمان زایمان تشخیص دهند. انقباضات براکستون هیکس معمولا با حرکت کردن یا تغییر وضعیت برطرف میشوند. در صورتی که از انقباضات خود مطمئن نیستید یا احساس نگرانی دارید، با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.
بر هم خوردن تعادل بدن
مرکز ثقل بدن شما با افزایش رشد شکم تغییر میکند، که گاهی اوقات باعث میشود احساس عدم تعادل کنید.
تنگی نفس
رحم در حال رشد در ماه پنجم بارداری به دیافراگم فشار وارد میکند و تنفس را دشوار میکند.
خستگی
بدن برای تامین خواستههای رو به رشد جنین، دائما در حال تلاش است؛ همچنین شما در این ماه وزن بیشتری دارید و قلب شما خون بیشتری را پمپ میکند. بنابراین طبیعی است که دائما احساس خستگی بارداری را داشته باشید.
یبوست
یبوست بارداری احتمالا در ماه پنجم بارداری نیز همراه شما خواهد بود. افزایش سطح پروژسترون باعث کندی حرکت مواد غذایی از طریق روده شده و منجر به سوء هاضمه و یبوست میشود.
سوزش سر دل
رحم در حال رشد شما محتویات اسیدی موجود در معده را به داخل مری سوق میدهد و باعث سوزش معده در بارداری میشود.
خونریزی لثه
تغییرات هورمونی و افزایش جریان خون میتواند باعث خونریزی لثه در این ماه شود.
تکرر ادرار
افزایش حجم خون و همچنین رشد رحم باعث وارد شدن فشار به مثانه میشود که نتیجه آن تکرر ادرار در بارداری خواهد بود.
رشد و وزن جنین در ماه پنجم بارداری
در ماه پنجم بارداری جنین شما تقریبا به اندازه یک موز رشد کرده است! وزنگیری جنین در ماه پنجم بارداری در حدود 140 تا 300 گرم است و قد او حدود 13 تا 25.6 سانتی متر میباشد.
اتفاقات تکاملی مهم جنین در ماه پنجم بارداری عبارتند از:
- ممکن است که کودک شما در این ماه کمی فعالتر شود و حرکت جنین و لگدهای او در رحم مشخصتر شود. کودک شما در فواصل منظم شروع به خوابیدن و بیدار شدن میکند و حتی ممکن است سر و صداهای خارج از بدن شما، باعث شود که از خواب بیدار شود. بنابراین اگر بعد از یک سر و صدای بلند یک واکنش از سوی جنین احساس کردید، تعجب نکنید.
- پوست کودک شما در این ماه ورنیکس و لانوگو تولید میکند. ورنیکس پوششی نرم و چرب است که از پوست کودکتان زمانی که در کیسه آمنیوتیک قرار دارد، محافظت میکند و هنگام تولد کاملاً بدن او را پوشانده است. لانوگو موهای نرم و کرکی شکلی است که به نگه داشتن ورنیکس روی پوست کمک میکند. بیشتر این لانوگو قبل از تولد از بین می رود، اما برخی از نوزادان با تکههای کوچکی از آن در قسمت های مختلف بدنشان متولد میشوند.
- مکیدن انگشت شست یکی از کارهایی است که جنین در این ماه به آن مشغول است؛ رفلکس مکیدن تمرینی برای کودک است تا بعد از تولد برای تغذیه از طریق مکیدن آماده باشد.
- چشمها، ابروها، مژهها و پلکها در این ماه تکامل مییابند و مو شروع به رشد روی سر میکند.
- ضربان قلب جنین در ماه پنجم بارداری از یک چرخه روزانه به نام ریتم شبانهروزی پیروی میکند.
- حلزون گوش در این ماه کاملاً تکامل یافته و جنین شروع به شنیدن میکند.
- در ماه پنجم تخمدانهای دختران تکامل مییابد. در این ماه تخمدان ها در حدود 7 میلیون سلول اووگونی دارند که به تخمک های اولیه تمایز مییابند.
- اعصاب با بافتی به نام میلین پوشانده میشود.
- اثر انگشت در این ماه کاملا ایجاد شده است.
- جوانههای دندانهای دائمی کودک تشکیل میشوند.
- بلوغ بند ناف اتفاق میافتد.
تغییرات بدن مادر و اندازه شکم در ماه پنجم بارداری
بیشتر خانمها تا این زمان بین 2.2 تا 6.8 کیلوگرم وزن اضافه میکنند. رحم شما در این ماه تقریبا به اندازه یک طالبی شده است. ممکن است ناف شما در این ماه بیرون بزند.
در بعضی مقاطع در طول این ماه، ممکن است حرکات کودک را برای اولین بار احساس کنید. این حرکات معمولا شبیه لرزش معده یا حرکت حباب هوا داخل شکم است. به همین دلیل برخی آن را با نفخ شکم اشتباه می گیرند. برخی از مادران در حدود هفته 18 بارداری این حرکات را تشخیص میدهند. اگر این اولین کودک شما نیست، ممکن است زودتر متوجه حرکات کودک شوید. اگر در این زمان متوجه حرکات و لگد زدنهای کودک خود نشدید، نگران نشوید. اگر سلامت کودکتان از نظر پزشک تایید شده است، ممکن است نیاز باشد چند هفته دیگر برای حس کردن حرکات کودک صبر کنید.
تغییرات فیزیولوژیکی که در این ماه در بدن شما اتفاق می افتد، شامل موارد زیر میشود:
بزرگ شدن شکم
برآمدگی شکم در حال حاضر کاملا قابل مشاهده است و با کشش پوست شکم، احساس خارش خواهید داشت. همچنین درد زیر شکم در ماه پنجم بارداری بسیار شایع است.
بزرگ شدن پستانها
پستان تولید شیر را شروع میکند و از این رو بزرگتر و پرتر به نظر می رسد.
خارج شدن آغوز از پستان
در ماه پنجم بارداری یک مایع زرد رنگ غلیظ از نوک سینهها خارج میشود که اولین شیری است که بعد از تولد برای تغذیه کودکتان استفاده خواهید کرد و سرشار از مواد مغذی است.
ترکهای پوستی
رشد رحم باعث باعث کشیده شدن پوست شکم میشود و تولید شیر در پستانها نیز باعث کشش پوست این ناحیه میشود. نتیجه ایجاد ترکهای پوستی شکم شماست.
افزایش رنگدانههای پوستی
آرئولا (بخش رنگی نوک سینه) و نوک سینه در این ماه تیرهتر میشوند که به علت افزایش رنگدانههای پوستی در این ناحیه میباشد. همچنین خطی که از ناف به استخوان ناحیه شرمگاهی شما منتهی میشود، در این ماه تیرهتر میشود. برخی از افراد هم دچار لکههای پوستی میشوند که تحت عنوان کلواسما شناخته میشود.
تغییرات عاطفی که در این ماه در بدنتان اتفاق می افتد، شامل موارد زیر میشود:
نوسانات خلقی
بسیار از زنان در نتیجه نوسانات هورمونی، دچار نوسانات خلقی نیز میشوند.
استرس
افکاری که در مورد والدین شدن دارید و اضطراب دوران بارداری در کنار تغییرات هورمونی بدنتان، میتواند استرس زیادی را در شما ایجاد کند.
فراموشی حاملگی
به دلیل نوسانات هورمونی، فراموش کردن بعضی چیزها در این مدت معمول است.
اقدامات پزشکی لازم در ماه پنجم بارداری
معاینه فیزیکی
در ماه پنجم بارداری پزشک متخص زنان و زایمان اقدامات زیر را برای شما انجام میدهد:
از ماه پنجم بارداری به بعد (اگر زودتر نباشد) در معاینات قبل از تولد، پزشکتان دور شکم شما را همراه با قد بنیادی رحم اندازه گیری میکند. قد بنیادی رحم بر حسب سانتیمتر و از استخوان شرمگاهی شما تا بالای رحم شما اندازهگیری میشود. جالب اینجاست که معمولاً قد بنیادی شما با تعداد هفتههای بارداریتان مطابقت دارد. مثلا اگر شما 18 هفته باردار باشید، احتمالاً قد بنیادی رحم شما در حدود 18 سانتیمتر خواهد بود.
نظارت بر رشد و ضربان قلب کودک در این ماه نیز ادامه دارد. همچنین وزن، ادرار (از نظر میزان پروتئین و قند) و فشار خون شما مجددا بررسی میشود.
سونوگرافی
در این ماه، سونوگرافی میتواند جنسیت جنین را با اطمینان بیشتری مشخص کند. این سونوگرافی که به سونوگرافی آنومالی معروف است، میتواند برخی از ناهنجاری های مهم را نیز تشخیص دهد.
سونوگرافی در ماه پنجم بارداری همچنین ضربان قلب و رشد جنین را از نظر وزن و CRL (طول تاج تا شکاف) بررسی میکند. همچنین می تواند وضعیت کودک و وضعیت جفت را تعیین کند.
غربالگری نشانگر چندگانه
این غربالگری شامل انجام چند آزمایش بر روی نمونه خون مادر است که به غربالگری سه ماهه دوم بارداری معروف است. در صورتی که این غربالگری در ماه چهارم بارداری انجام نشده باشد، در این ماه انجام میشود. بهترین زمان انجام آن هفته 18 تا 20 بارداری میباشد. غربالگری سه ماهه دوم شامل اندازه گیری فاکتورهای زیر است:
- آلفا فتو پروتئین (AFP) : سطح غیر طبیعی پروتئین AFP در سرم خون مادر میتواند نشان دهنده یکی از اختلالات مادرزادی نظیر سندرم داون، نقایص لوله عصبی (ONTD)، مانند اسپینا بیفیدا، نقص در دیواره شکم جنین و برخی از ناهنجاریهای کروموزومی دیگر باشد.
در صورتی که این آزمایش در موعد مقرر انجام نشود، نتایج صحیحی نخواهد داشت. زیرا میزان پروتئین آلفافتوپروتئین در طول بارداری متفاوت است. در حاملگی های چند قلویی نیز میزان این پروتئین در خون مادر بالاتر از حد نرمال است. بنابراین پزشک قبل از انجام این آزمایش، سن دقیق حاملگی را با کمک سونوگرافی تعیین خواهد کرد.
- هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG) : هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی هورمونی است که توسط جفت تولید میشود. سطح این هورمون در خون مادر میتواند به پزشکتان در تشخیص یکسری اختلالات و همچنین وضعیت حاملگی شما، کمک کند.
- استریول : استریول هورمون دیگری است که توسط جفت تولید میشود.
- اینهیبین-آ (Inhibin-A) : استریول هورمون دیگری است که توسط جفت تولید میشود که در آزمایش چهارگانه اندازه گیری میشود.
در آزمایش سه گانه بارداری سه فاکتور آلفافیتوپروتئین، HCG و استریول اندازهگیری میشود و در آزمایش چهارگانه بارداری علاوه بر این سه فاکتور، اینهیبین-آ نیز اندازهگیری میشود. اندازهگیری این 4 فاکتور در کنار هم تشخیص نقایص مادرزادی را دقیقتر میکند. در صورتی که نتیجه این آزمایش، پرخطر بودن شرایط مادر را نشان دهد، بعد از تکرار مجدد آزمایش، برای تشخیص دقیقتر درخواست آزمایش آمنیوسنتز میشود.
آمنیوسنتز
برای بررسی نقایص لوله عصبی (ONTDs) مانند اسپینا بیفیدا و اختلالات کروموزومی انجام میشود. در این روش نمونهای از مایع آمنیوتیک جنین گرفته میشود و وضعیت کروموزومهای جنین بررسی میگردد. در مورد دوقلوها و چندقلوها، از هر یک از کیسههای آمنیوتیکی نمونه جداگانه گرفته میشود.

نکات مربوط به رژیم غذایی در ماه پنجم بارداری
در اینجا لیستی از باید و نبایدهای تغذیهای در ماه 5 بارداری آورده شده است:
غذاهای توصیه شده در ماه پنجم بارداری
- از سبزیجات دارای برگ سبز، نان، شیر، ماهی ساردین و غلات غنی شده که سرشار از کلسیم هستند، استفاده کنید. این غذاها تشکیل استخوانها و دندانهای سالم را در کودک شما تقویت میکنند. یک زن باردار باید روزانه 1000 میلیگرم کلسیم مصرف کند.
- آهن به تولید گلبولهای قرمز کمک میکند. دوز مورد نیاز آهن در بارداری 27 میلی گرم در روز است. غلات کامل، ماهی، سبزیجات دارای برگ سبز، میوه خشک، لوبیا و گوشت گاو منابع خوبی برای این ماده معدنی هستند.
- دوز توصیه شده روزانه اسید فولیک برای زنان باردار 600 میلی گرم در روز است. اسید فولیک از ناتوانیهای مادرزادی مربوط به مغز و ستون فقرات در کودک جلوگیری میکند. برای دریافت این ویتامین مقدار زیادی سبزیجات با برگ سبز (اسفناج، کلم بروکلی، کاهو)، لوبیا، عدس، آجیل و مرکبات را در رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- ویتامین D باعث تقویت بینایی و سلامت استخوانها و دندانها میشود. ماهی قزلآلا و شیر غنیشده با ویتامین D منابع خوبی برای تامین این ویتامین هستند. دوز توصیه شده ویتامین دی برای زنان باردار IU 600 در روز است.
- غذاهای غنی از ویتامین A مانند سبزیجات نارنجی رنگ یا زردرنگ (مانند سیب زمینی شیرین یا هویج)، سبزیجات با برگ سبز، جگر و شیر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. دوز توصیه شده برای زنان باردار 750-770 میکروگرم در روز است. این ویتامین قدرت استخوانها و سلامت بینایی را بهبود میبخشد.
- پروتئین مورد نیاز در دوران بارداری را از طریق گوشت قرمز بدون چربی، مرغ، تخم مرغ، غذاهای دریایی، نخود فرنگی، محصولات سویا، لوبیا، شیر، غلات و آجیلهای بدون نمک تامین کنید. پروتئین برای سلامت عضلات و مغز لازم است.
- غذاهای سرشار از ویتامین C مانند مرکبات، توت فرنگی، گوجه فرنگی و کلم بروکلی را در رژیم غذایی خود مصرف کنید. این ویتامین از سلامت دندانها و لثه محافظت میکند و باعث تقویت استخوانها میشود. متوسط میزان توصیهشده در دوران بارداری روزانه 85 میلی گرم است.
غذاهای ممنوعه در ماه پنجم بارداری
- در اینجا لیستی از غذاهایی که باید در این ماه از مصرف آنها اجتناب کنید، آمده است:
- از غذاهای خام یا نیمه پخته خودداری کنید؛ زیرا این امر میتواند خطر یک بیماری ناشی از غذا به نام لیستریوز را افزایش دهد.
- از خوردن ماهیهایی که میزان جیوه بالایی دارند، خودداری کنید.
- از مصرف بیش از 200-300 میلیگرم کافئین در روز خودداری کنید، زیرا این امر ممکن است منجر به سقط جنین شود.
- در صورتی که به سلیاک مبتلا شدهاید، از مصرف غذاهای حاوی گلوتن مانند گندم و جو خودداری کنید. در عوض، به سراغ سبزیجات، میوهها، لوبیا، مرغ و گوشت بروید.
- از خوردن غذاهای سرخشده و تند خودداری کنید؛ زیرا باعث تشدید سوزش معده در بارداری میشوند.
نکات مهمی که در پنجمین ماه بارداری را باید بدانید
در صورت مشاهده علائم زیر در این ماه، فوراً به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید:
- خونریزی واژن
- گرفتگی شدید شکم یا درد زیر شکم در ماه پنجم بارداری
- درد لگن
- تب بالاتر از 38 درجه
- لرز
- ادرار دردناک یا کم شدن ادرار
- تیره شدن ادرار
- استفراغی که بیش از 24 ساعت طول بکشد یا به مرور بدتر شود.
- سرگیجه
- افزایش ترشحات واژن یا ترشحات واژن همراه با بوی ناخوشایند
این علائم غیر معمول میتواند نشانه دهنده یکی از عوارض بارداری باشد. بنابراین فورا به پزشک مراجعه کنید.
عوارض در پنجمین ماه از بارداری
از عوارض بارداری در این ماه میتوان از سقط جنین یا زایمان بچه مرده نام برد.
علائم سقط جنین که معمولا قبل از هفته بیستم بارداری اتفاق می افتد، عبارتند از:
- خونریزی واژن
- گرفتگی یا درد زیر شکم در ماه پنجم بارداری
- درد کمر
- بافت، مایعات یا مواد لخته مانندی که از واژن خارج میشود.
- زایمان بچه مرده نیز یک از عوارض بارداری قبل از هفته 20 ام حاملگی است که ممکن است به دلیل نقایص مادرزادی یا نامساعد بودن شرایط بارداری اتفاق بیفتد.
- نکات مهمیکه باید برای ماه پنجم بارداری بدانید
در اینجا اقدامات ضروری که میبایست در ماه پنجم بارداری انجام دهید، آمده است:
- استرس خود را کنترل کنید.
- به مقدار کافی آب بنوشید.
- از سیگار کشیدن و نوشیدن الکل خودداری کنید.
- به بدن خود استراحت دهید.
- بهداشت دهان و دندان را حفظ کنید.
- در هنگام نشستن وضعیت مناسب را حفظ کرده و از نشستن طولانی خودداری کنید. نشستن طولانی میتواند باعث درد واژن در ماه پنجم بارداری شود و خطر بواسیر بارداری را افزایش میدهد.
- موقعیتهای خواب مختلف را امتحان کنید تا بهترین وضعیت خواب را برای خود پیدا کنید.
- از نشستن و ایستادن ناگهانی خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث افت فشار خون شود و دچار غش یا سرگیجه شوید.
- ویتامینهای دوران بارداری را به طور مرتب مصرف کنید.
- اجسام سنگین بلند نکنید.
- وعدههای غذایی کوچک را در فواصل منظم میل کنید.
- بدون مشورت با پزشک هیچ دارویی مصرف نکنید.
- تمرینات پیادهروی و کگل را که باعث تقویت عضلات لگن میشود، انجام دهید.
- لباسهای گشاد و راحت و کفشهای تخت راحتی بپوشید.
- از مواجهه با مواد شیمیایی مضر خودداری کنید.
منبع:
https://www.momjunction.com/articles/5th-month-pregnancy_00361303/
https://www.pampers.com/en-us/pregnancy/pregnancy-calendar/5-months-pregnant