پرهیز غذایی دوران بارداری | ممنوعیت غذایی در بارداری کدامند؟

پرهیز غذایی دوران بارداری و رعایت برخی از نکات در مصرف غذاهای سرشار از مواد مغذی و تغذیه مناسب می‌تواند به رشد بهتر کودک کمک کند و شما را در مسیر بارداری سالم قرار دهد. آشنایی با مواد غذایی ممنوع یا غذاهای مضر در بارداری و همین‌طور میوه‌های ممنوع، گیاهان و ادویه های مضر و یا مصرف غذاهای تند در بارداری کمک شایانی به سلامتی شما و فرزندتان خواهد کرد. بدن در طی بارداری تغییرات جسمی و هورمونی زیادی را تجربه می‌کند. نحوه تغذیه شما در دوران بارداری تاثیر مهمی بر سلامتی شما و سلامت کودک شما دارد. غذایی که می خورید منبع اصلی تغذیه کودک شما است. به طور تقریبی روزانه 300 کالری اضافی برای حفظ و نگهداری یک بارداری سالم توصیه می‌شود که این مقدار کالری باید از یک رژیم متعادل پروتئین، میوه، سبزیجات و غلات سبوس‌دار تهیه شود و مصرف شیرینی‌ها و چربی‌ها به حداقل برسد. یک رژیم غذایی سالم و متعادل در دوران بارداری همچنین می‌تواند به کاهش برخی از علائم بارداری مانند حالت تهوع و یبوست کمک کند. طبق توصیه‌ی آکادمی تغذیه و رژیم‌های غذایی افزایش وزن مناسب، داشتن رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم، گنجاندن ویتامین و مواد معدنی کافی و مکمل های مناسب و به موقع ارکان اصلی یک سبک مناسب برای دوران بارداری است. مصرف مایعات نیز بخش مهمی از تغذیه سالم بارداری است. بنابراین استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل به سلامت شما در طول بارداری کمک می‌کند. 

ویژگی‌های غذاهای مناسب برای دوران بارداری 

خانم‌های باردار می‌توانند با پرهیز غذایی دوران بارداری و انتخاب یک رژیم غذایی که شامل انواع غذاهای سالم است نیازهای غذایی خود را تامین کنند. یک روش ساده برای اطمینان از به دست آوردن تمام مواد مغذی لازم، خوردن روزانه غذاهای متنوع از گروه‌های غذایی مختلف است. درحقیقت، همه‌ی وعده های غذایی باید حداقل شامل سه گروه غذایی غلات(که منبع خوبی از انرژی هستند)، میوه‌ها و سبزیجات(که مملو از آنتی اکسیدان‌ها، فیبر و ویتامین‌های محلول در آب و چربی هستند)، گوشت، آجیل و حبوبات(پروتئین، آهن) باشند. محصولات لبنی منبع عالی کلسیم و ویتامین D در بارداری هستند.

مقدار کالری مورد نیاز شما به موارد متعددی ازجمله افزایش وزن‌تان مرتبط است. بنابراین پزشک یا مامای شما می‌تواند براساس معیارهایی مانند وزن شما قبل از بارداری و سن‌، هدف وزنی شما را تعیین کرده و بر اساس شرایط‌‌‌تان، توصیه‌های لازم را بکند. به طور کلی در 3 ماه اول بارداری، احتمالاً نیازی به کالری اضافی ندارید. و در طول 6 ماه آخر بارداری، معمولاً  روزانه به 300 کالری بیشتر از قبل از بارداری احتیاج دارید. ودر هفته‌های آخر بارداری، ممکن است شما به کالری اضافی احتیاج نداشته باشید. به خاطر داشته باشید که همه کالری‌ها برابر نیستند. شما باید غذاهای سالم و پر از مواد مغذی مصرف کنید، نه "کالری خالی" مانند کالری که نوشابه‌ها، دسر و خوردن شیرینی در بارداری وجود دارد. این به معنی پرهیز کامل از تمام غذاهای مورد علاقه‌تان در دوران بارداری نیست. با این حال، شما باید آن‌ها را با غذاهای مغذی متعادل کنید تا هیچ ویتامین یا مواد معدنی مهمی را از دست ندهید. 

غذاهای مقوی برای زنان باردار

• غلات غنی‌شده‌ صبحانه، لوبیا و عدس، بروکلی، شیر بدون چربی، گوشت کم چرب، پنیر، تخم مرغ، جو دو سر، سبزیجات برگ دار، نان کامل غلات، پرتقال، انواع آجیل ها و کره ها، غذاهای سویا دار و میوه‌های خشک از جمله خوراکی‌های مقوی برای دوران بارداری هستند. بنابراین برنامه‌ی غذایی یک خانم باردار باید شامل ترکیباتی باشد که موارد زیر را تامین کند.
• پروتئین برای رشد مناسب بافت جنین از جمله مغز بسیار مهم بوده و همچنین به رشد بافت پستان و رحم در دوران بارداری نیز کمک می کند. پروتین در افزایش خون نقش داشته و باعث ارسال خون بیشتری به کودک می‌گردد. خانم‌های باردار باید سه وعده پروتئین در روز میل کنند. برخی از منابع خوب پروتئین لوبیا، مرغ، ماهی سالمون، آجیل وخشکبار،کره بادام زمینی، پنیر، کلم، نخود فرنگی، تخم مرغ، گوشت بدون چربی، غذاهای دریایی و دانه‌های غیراشباع هستند.
•  کلسیم به ساخت استخوان های کودک کمک می کند و میزان مایعات بدن را تنظیم می کند. خانم‌های باردار حداقل به سه وعده کلسیم در روز نیاز دارند.این مقدار در نوجوانان بارداربه پنج وعده در روز افزایش می‌یاید.منابع خوب کلسیم عبارتند ازشیر، ماست، پنیر،کلم، تخم مرغ و پودینگ و... 
• فولات (اسید فولیک) که نقش مهمی در کاهش خطر نقص لوله عصبی کودک ایفا می‌کند را می‌توانید در جگر، آجیل و خشکبار، لوبیا و عدس، تخم مرغ، آجیل و کره بادام زمینی، سبزیجات برگ سبز تیره پیدا کنید.
• آهن کافی به شما اطمینان می‌دهد که اکسیژن کافی در اختیار به شما و کودک شما قرار می‌گیرد. از منابع خوب این ماده‌ی مغذی می‌توان به سبزیجات برگ سبز تیره، خانواده مرکبات، غلات، گوشت گاو و مرغ بدون چربی، تخم مرغ، میوه‌های خشک و خوردن آجیل در بارداری اشاره کرد.

بهترین صبحانه برای زن باردار

صبحانه مهمترین وعده غذایی است و شروع کردن روز با یک صبحانه خوشمزه و مقوی که کالری مورد نیازتان را تامین کند بسیار لذتبخش است. اسموتی سبز با ماست، کیوی، اسفناج و دانه چیا - تخم مرغ پخته شده، آووکادو نان تست سبوس دار-  آرد جو دوسر با گردو و سیب- استفاده از غلات پرفیبر با انواع توت و شیر- غلات کامل به همراه کره بادام و موز-  تکه‌ای نان ترد گندم با کره بادام زمینی (در صورت عدم آلرژی) یاکره‌ی ساده- نوشیدنی‌هایی مثل یک لیوان شیر کم چرب، یک لیوان آب پرتقال مقوی می‌تواند صبحانه خوبی برای خانم‌های باردار باشد.

زن باردار چه چیزهایی نباید بخورد؟

خانم باردار باید از مواد غذایی زیر نه تنها برای صبحانه بلکه برای در تمام طول روز پرهیز کند:

1.  کافئین: بیشتر از یک فنجان قهوه‌ی سیاه یا چهار فنجان چای سیاه یعنی ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین برای فرد باردار مضر است. البته نوشیدن لاته‌ی بدون کافئین، شکلات داغ و همینطور چای بابونه که از دمنوش مناسب در بارداری بوده و ضرری ندارد.
2. لبنیات پاستوریزه نشده: لیستریا، سالمونلا و سایر باکتری‌های مضر را می‌توان در شیر خام و پنیر‌های نرم مانند کامبرت، پنیر شیر بز، ریکوتا، فتا و پنیر رگه آبی مشاهده کرد.خانم‌های باردار باید از مصرف این مواد پرهیز کنند.
3. غذای دریایی دودی و برخی ماهی‌ها : اگر به غذای دودی علاقه دارید، باید بدانید که ماهی سالمون دودی در عین خوشمزگی حاوی باکتری لیستریا است که برای دوران بارداری می‌تواند خطرساز باشد.
4. غذای شیرین (قند و شکر): چه باردار باشید و چه نباشید، مصرف یک غذای شیرین پس از بیدار شدن قند خون را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. اگر باردار هستید، احتمال ابتلا به دیابت در بارداری بسیار زیاد است و بایستی از مصرف زیاد شیرینی‌جات پرهیز کنید.
5. تخم مرغ خام، نیم پخته یا عسلی: مصرف تخم مرغ در بارداری بسیار مفید است و تخم مرغ کامل پخته شده یک غذای عالی برای مادران باردار است، در حالی که تخم مرغ خام یا عسلی به علت احتمال وجود باکتری سالمونلا ممنوع است. 

لازم به توضیح است که یک خانم باردار باید در مورد محدود کردن مصرف کافئین و شیرین کننده‌ها باید با پزشک و یا مامای خود صحبت کند و از مصرف الکل در دوران بارداری اجتناب شود.

میوه‌های ممنوعه(مضر) در دوران بارداری

بیشتر میوه‌ها حاوی ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز بدن بوده و از مواد غذایی مناسب دوران بارداری هستند، اما برخی از میوه‌ها برای سلامت جنین اثر منفی داشته و حتا در مواقعی می‌تواند منجر به سقط جنین شود. در اینجا لیستی از میوه‌هایی که نباید در دوران بارداری مصرف کنید ارائه می‌گردد:

• آناناس: خوردن آناناس می‌تواند منجر به انقباضات شدید رحم شودو سقط جنین شود. آناناس حاوی بروملین(آنزیمی است که پروتئین را تجزیه می کند) است که می‌تواند دهانه رحم را نرم کند و منجر به زایمان زودرس شود. به همین دلیل است که باید در طول دوره بارداری از مصرف آناناس خودداری کنید.
• پاپایا: پاپایاها سرشار از مواد مغذی و ویتامین‌ هستند، با این حال، این یکی از میوه هایی است که برای خانم های باردار توصیه نمی شود. پاپایا می تواند باعث افزایش ناگهانی دمای بدن شود که در دوران بارداری خوب نیست. همچنین، این میوه سرشار از لاتکس است که می تواند منجر به انقباضات رحمی، خونریزی و حتی سقط جنین شده و همین‌طور رشد جنین را مختل کند، بنابراین بهتر است ازخوردن آن (پاپایای رسیده و چه نارس) خودداری کنید.
• موز: خوردن موز در دوران بارداری بی‌خطر تلقی می‌شود، اما در موارد خاص مثل زمانی که خانم بارداری آلرژی دارد و همین‌طور  موز به دلیل وجود قند بالا به خانم‌هایی که مبتلا به دیابت یا دیابت بارداری هستند. موز حاوی کیتیناز(ماده‌ای مانند لاتکس است )که یک آلرژن است و باعث افزایش گرمای بدن می‌شود. بنابراین خانم‌هایی که به کیتیناز حساسیت دارند نباید موز مصرف کنند
• هندوانه: هندوانه به طور کلی برای بدن انسان مفید است زیرا بدن را قادر می‌سازد تا ضمن تنظیم هیدراتاسیون، تمام سموم را خارج کند. اما خوردن آن در دوران بارداری ممکن است کودک را در معرض سموم مختلفی قرار دهد که  از طریق هندوانه بیرون رانده می‌شود. همچنین در صورت مصرف بیش از حد، مقدار قند موجود در آن ممکن است قند خون شما را بالا ببرد. بعضی اوقات خواص دیورتیک هندوانه ممکن است مواد مغذی اساسی را به همراه سموم بدن از بدن شما خارج کند. 
• خرما: خرما سرشار از ویتامینها و مواد مغذی ضروری است و خوردن یک یا دو عدد در روز مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما دلیل اصلی خرما برای قرار دادن آن در لیست میوه‌های ممنوعه در دوران بارداری این است که خرما باعث گرم شدن بدن میشود و در مواردی می2تواند منجر به انقباضات رحمی شود.
• انواع توت های منجمد: خانمهای باردار باید از مصرف توت‌های منجمد یا هر چیزی به مدت زمان طولانی یخ زده است، خودداری کنند. همیشه بهتر است به جای انتخاب انواع توت‌های یخ زده، میوه تازه مصرف شود. در صورت یخ زدن، طعم و مواد مغذی اصلی موجود در انواع توت‌ها از بین می‌رود، و خوردن آن می‌تواند برای شما و کودک شما سمی باشد. 
• عناب در بارداری: زیرا باعث سقط جنین میشود.

گیاهان و ادویه‌های ممنوعه در دوران بارداری

پرهیز غذایی دوران بارداری برای برخی از گیاهان و ادویه‌جات نیز باید رعایت شوند. برخی گیاهان و ادویه‌های مناسب در بارداری بی‌خطر هستند، اما باید با احتیاط عمل کنید. همچنین نوشیدن دمنوش‌های گیاهی و لاغری (دمنوش‌های عطاری یا کارخانه‌ای) در دوران بارداری بی‌خطر نیست. ممکن است در داخل این دمنوش‌ها گیاهانی وجود داشته باشد که مصرف آن‌ها در دوران بارداری برای خانم‌های باردار خطرساز باشد. از این رو پیشنهاد می‌شود که خانم‌های باردار از مصرف دمنوش‌هایی که حاوی گیاهان دارویی مختلف هستند پرهیز کرده و استفاده از این گیاهان دارویی را به بعد از بارداری موکول کنند. دراین مقاله به چند مورد از گیاهان و ادویه‌های دردسرساز در دوران بارداری اشاره می‌شود:

• زنجبیل: زنجبیل یکی از ادویه‌های رایج برای تهیه غذاهای مختلف که برای سلامتی هم مزایایی به همراه دارد. بنا بر تحقیقات مصرف زنجبیل در دوران بارداری می‌تواند حالت تهوع صبحگاهی و ویار را تا حدودی کاهش دهد. در واقع اگر این ادویه به میزان کمتر از 1500 میلی گرم در روز مصرف شود خطرناک نیست و جای نگرانی وجود ندارد. ولی برخی محققین از وجود ارتباط با میزان مصرف زنجبیل و سقط جنین اظهار نگرانی کرده اند. با این وجود بهتر است که قبل از مصرف این ادویه به منظور کاهش تهوع بارداری با پزشک تان مشورت کنید.
• زعفران: مصرف زعفران به مقدار کم در داخل غذا ضرری ندارد اما زمانی که زعفران به مقدار زیاد، روزانه و مکرر مصرف شود به عنوان ادویه ریسکی شناخته می‌شود. مصرف زیاد زعفران می تواند با بروز انقباضات رحمی و سقط جنین به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری همراه باشد. 
• تخم شنبلیله: اثر محرکی بر روی رحم دارد و بنابراین برای خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود. همچنین، مصرف دانه به‌صورت خوراکی باعث نفخ، مشکل گاز و اسهال شود. دوز بالای تخم شنبلیله می‌تواند باعث عقب ماندگی رشد در کودکان شود.
• سیر: حاوی مقداری ماده قوی و بالقوه سمی است که برای خانم باردار توصیه نمی شود. همچنین، اگر مقدار زیادی مصرف شود، می‌تواند باعث سوزش سر دل و خونریزی نیز شود. اگر نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌کند ممکن است سیر طعم خاصی به آن بدهد.
• نعناع فلفلی: چای نعناع رحم را شل می کند و این می‌تواند باعث سقط جنین شود. همچنین، استفاده از روغن نعناع در دوران بارداری می‌تواند باعث قاعدگی شود از این رو قبل از استفاده از نعناع به هر شکلی باید احتیاط کنید. روغن نعنا و پونه کوهی (از خانواده نعناع) به دلیل تحریک رحم  بهتر است مصرف نشود
• گلپر: این گیاه در دوزهای بالا محرک رحم است اما در آشپزی میتوان از آن استفاده کرد.
•  توسکا خولان: این گیاه به شدت مسهل است و بنابراین نباید در دوزهای بالا یا برای مدت طولانی استفاده شود.
• رازیانه: این گیاه که به‌ صورت ادویه به‌ کار میرود مجرک رحم است و بنابراین نباید بیش از حد استفاده شود.
• پرتقال تلخ: این گیاه را در آشپزی میتوان استفاده کرد اما در اندازه‌های زیاد محرک رحم است.
• دانه و روغن کرفس: این گیاه هم محرک رحم است و باید در اندازه‌های کم استفاده شود.
• روغن بابونه: این روغن محرک قوی رحم است اما شاخ و برگ خشک شده آن برای استفاده مناسب است.
• فلفل قرمز: میزان زیاد استفاده از آن می‌تواند باعث سوزش معده شده و هنگام شیردهی، باعث طعم‌دار شدن شیر شود.
• دارچین: در دوزهای بالا محرک رحم است اما می‌توان در حد تعادل از آن استفاده کرد. از استفاده از اسانس آن اجتناب کنید.
• روغن جاسمین: برای زایمان یک محرک مناسب است.
• اسطوخودوس: مصرف آن در مقدار بالا توصیه نمی‌شود.
• شیرین بیان: میزان زیاد مصرف آن می‌تواند باعث بالا رفتن فشار خون شود.
• مرزنجوش:  مصرف مرزنجوش و روغن آن به‌ مقدار زیاد می‌تواند محرک رحم باشد.
• برگ تمشک: بهتر است در هفته‌های ششم تا هشتم مورد استفاده قرار نگیرد.
• ریواس: به شدت مسهل است  و مصرف آن در دوزهای بالا توصیه نمی‌شود.
• روغن آویشن: شاخ و برگ این گیاه برای پخت‌ و پز مناسب است اما برخی گزارش‌ها نشان میدهد مصرف مقدار زیاد آن محرک رحم است.
• چای سیاه: بیشتر از دو فنجان در روز خورده نشود.
• گل شاه پسند: بهتر است در هفته‌های پایانی استفاده نشود.
• بومادران: به دلیل تحریک رحم در دوزهای بالا بهتر است در هفته‌های پایانی استفاده نشود.

سایر موارد ممنوعه در بارداری

پرهیز غذایی دوران بارداری به‌خصوص هنگام ایجاد اختلالاتی نظیر پیکا بسیار حائز اهمیت است. پیکا نوعی اختلال است که خانم باردار هوس خوردن چیزهایی را دارد که هیچ ارزش غذایی ندارند و در اکثر موارد جز غذاهای مقوی برای زنان باردار نیست. افراد مبتلا به آن ممکن است بخواهند مواد عجیب مانند خاک رس، خاکستر سیگار، نشاسته و ...  بخورند. هنگامی که یک زن در دوران بارداری دچار پیکا می شود، ممکن است نشانگر کمبود ویتامین یا مواد معدنی خاص باشد. در صورت تمایل به موادی این چنینی به پزشک خود اطلاع دهید. خوردن چنین مواردی می تواند برای شما و کودک شما خطرناک باشد.